Η ΧΡΗΣΗ ΤΗΣ ΛΕΞΗΣ ΄΄ΧΑΡΑ΄΄ ΑΝΑΛΟΓΑ ΤΟ ΝΟΗΜΑ ΣΤΗΝ ΠΟΝΤΙΑΚΗ ΔΙΑΛΕΚΤΟ

«Εύρες την ημέραν τη χαράς, λάγγεψον απάν'»
=========================================

Η λέξη χαρά έχει δύο σημασίες. Η πρώτη είναι το ευχάριστο συναίσθημα, η χαρά.


Στον Πόντο λέγανε: «Καλή χαρά έν’», δηλαδή είναι σε αρίστη κατάσταση· «Χαρά π’ ελέπει ατο», δηλαδή χαρά σ’ εκείνον που το βλέπει.

Όταν θέλανε να καταραστούν κάποιον, του λέγανε: «ατό να έν η χαρά σ’!», δηλαδή αυτό να είναι η τελευταία σου χαρά.

Την ίδια σημασία έχει και στο ποντιακό δημοτικό τραγούδι

Άδελφε, αν έρθες για χαράν, ας φορώ κι αναλλάζω, / άδελφε, αν έρθες για λύπην, άμον το είμαι πάγω.
Στη δεύτερη περίπτωση σήμαινε γάμος. Συχνά άκουγα τον παππού μου, Στέφανο Γαλανίδη, όταν ήμασταν μικροί να λέει σε μένα και τ’ αδέρφια μου: «Να λελεύω σας, να τρώγω τη χαρά εσουν». Δηλαδή να σας χαρώ, μακάρι να αξιωθώ να βρεθώ στο γλέντι του γάμου σας.

Όταν πάλι βρισκόντουσαν με τις παλιές συμπατριώτισσές του και πριν και μετά τον πόλεμο του 1940, κι όταν τα παιδιά τους είχαν φτάσει σε ηλικία γάμου κι έπρεπε να φροντίσουν για το χτίσιμο του σπιτιού και το γάμο τους, τότε δυσκολευόντουσαν πολύ, αλλά τελικά τα κατάφερναν. Έτσι έλεγαν: «Οσπίτ’ που ’κ’ έχτισεν και χαράν που ’κ’ έποίκεν, ας σον κόσμον τιδέν ’κ’ εξέρ’». Με αυτή τη φράση δήλωναν και την πείρα που είχαν αποκτήσει μέσα στην κοινωνία.

Όταν πάλι κάποια ηλικιωμένη έκανε την κοκέτα και ζητούσε πράγματα που δεν ταίριαζαν στην ηλικία της, δεν της χαριζόντουσαν κι έλεγαν: «Την γραίαν είπαν ατεν, ’ς σον ουρανόν χαρά (γ)ίνεται, κι εκείνε πα’ ερώτεσεν, η σκάλα απόθεγκιαν πάει». Δηλαδή είπαν στη γριά ότι στον ουρανό γίνεται γάμος, κι εκείνη ρώτησε, η σκάλα εκεί από πού πάει;

Αλλά και η συμπεθέρα μας Ζωή Ιακωβίδη-Μουρούζη έλεγε κι αυτή για τη χαρά και με τις δύο ως άνω σημασίες.

Όταν παρουσιαζότανε κάποια ευκαιρία στα παιδιά της, στους φίλους της, τους συμβούλευε να μη χάσουν αυτήν την ευκαιρία της ζωής που τους παρουσιάστηκε, κι έτσι έλεγε «Εύρες την ημέραν τη χαράς, λάγγεψον απάν’», δηλαδή: βρήκες τη μέρα της χαράς, πήδα πάνω της, άρπαξε την ευκαιρία.

Αλλά έλεγε και για τη χαρά-γάμος. Σε περίπτωση που κάποια στον έγγαμο βίο της είχε σκοτούρες, δυσκολευότανε να βρει λύση στα προβλήματά της, της έλεγε: «Η χαρά (γάμος) ριζά μ’ ση κυρού τ’ οσπίτ’ (γ)ίνεται». Ο γάμος ρίζα μου γίνεται στο σπίτι του πατέρα, μετά αρχίζουν τα δύσκολα.

Πηγή: Ποντιακή Λύρα του Συλλόγου Ποντίων Χαϊδαρίου, τ. 58 (1995).

http://www.pontos-news.gr/…/eyres-tin-imeran-ti-haras-lagge…