ΑΡΘΡΑ ΚΑΙ ΣΚΙΤΣΑ ΑΠΟ ΤΟΝ ΕΜΜ. ΠΛΟΥΜΑΚΗ


Παρακολουθώντας κανείς τα σημερινά παιδιά, να βυθίζονται όλο και περισσότερο στους υπολογιστές, σε παιχνίδια που τα παρασύρουν μέσα σε πλασματικούς κόσμους όπου προσπαθούν να σκοτώσουν, να κυριεύσουν ή να κλέψουν με την βοήθεια του φανταστικού και ανήθικου τις περισσότερες φορές ήρωά τους, σκέπτομαι την εποχή που ήμουν στην ηλικία τους και αλωνίζαμε τα σοκάκια του Θραψανού, παίζοντας με τα δικά μας παιχνίδια.
Βέβαια, εάν αναλογιστούμε την μεγάλη χρονολογική διαφορά, η σύγκριση είναι αδύνατη και συνάμα αδόκιμη, όμως οι συνειρμοί έρχονται αυτόματα, ενώ οι απορίες των παιδιών για αυτά τα παιχνίδια τους δημιουργούν χαμόγελα και... συμπάθεια.
Προσδοκώντας λοιπόν να παρουσιάσω στα σημερινά παιδιά, τα ξεχασμένα και χαμένα στον χρόνο παιχνίδια, αλλά και με την φιλοδοξία να τα φέρω στη θύμηση αυτών που τα έπαιζαν, σχεδίασα κάποια απο αυτά ενω κάποια άλλα απλά τα καταγράφω παρακάτω.
Απο τα χαρακτηριστικά στοιχεία της εποχής εκείνης (αναφέρομαι στα τέλη της δεκαετίας του 60 έως περίπου τα τέλη του 70) ήταν ότι τα πιό αγαπημένα παιχνίδια ήταν αυτά που τα φτιάχναμε μόνοι μας αφού η κατασκευή τους, η συνεχής τροποποίηση και τελειοποίησή τους αποτελούσε απο μόνη της το μεγαλύτερο ίσως παιχνίδι. Βέβαια ορισμένα απο αυτά ήταν επικίνδυνα -χωρίς να ξεχνάμε ότι και εμείς δεν ήμασταν άγιοι-, ενώ σε κάποια άλλα ο αγώνας πολλές φορές δεν ήταν απλά για την νίκη αλλά και για την διατήρηση της σωματικής μας ακεραιότητας. Εχουμε και λέμε λοιπόν:




Ντιχάλι σιντερένιο με τέλι (σύρμα).

Το κατασκευάζαμε με χοντρό τέλι απο τις κρεβατίνες και λάστιχο απο το "σταφύλι".
Τα σχετικά χοντρά λάστιχα τα παίρναμε απο τους μεγαλύτερους ή τις γυναίκες που δούλευαν στις αποθήκες συσκευασίας σταφυλιών και τα χρησιμοποιούσαν για να κρατάνε καλυμένα τα σταφύλια με ειδικά χαρτιά μέσα στα "κασάκια" εξαγωγής.
Τα ντιχαλάκια που εκτοξεύαμε ήταν "σελωμένο", κυρτωμένο δηλαδή, τέλι που έπαιρνε την μορφή "U".
Το τέλι αυτό το παίρναμε απο το μπαλιαστικό μηχάνημα που φέρνανε κάθε καλοκαίρι στο γήπεδο και έδενε τα άχερα σε μπάλες μετά το αλώνισμα απο την αλωνιστική μηχανή των σιτηρών (στάρια και κριθάρια).
Τα ντιχάλια αυτά τα έφτιαχναν και τα έπαιζαν οι μικρότεροι χωρίς όμως αυτό να μειώνει την επικινδυνότητά τους καθώς μπορούσες πολύ εύκολα να φάς καμιά στο μάτι και να σου προκαλέσει ανεπανόρθωτη ζημιά.


Ντιχάλι (δίχαλο - σφεντόνα) ξύλινο.


Ντιχάλι (δίχαλο - σφεντόνα) ξύλινο, με πετσάκια και λάστιχο κλώνο ή σαμπρέλα. Επικίνδυνο και απαγορευμένο παιχνίδι που έφτιαχναν οι μεγαλύτεροι, αφού εύκολα κάποιος μπορούσε να τραυματιστεί πολύ σοβαρά εάν χτυπούσε στο πρόσωπο ή στο κεφάλι με τις πέτρες που εκτοξεύανε. Το χρησιμοποιούσαν για να κυνηγήσουν πουλιά, αλλα και για να συναγωνιστούν στην σκοποβολή. Ενίοτε σπάγανε κανένα τζάμι ή γλόμπο των στύλων της ΔΕΗ.


Όπλο με λαστιχάκι.

Έξυπνη και εύκολη σχετικά κατασκευή με κυρίαρχο χαραχτηριστικό ένα... μανταλάκι.











Ξυλίκι - ντελής.



Πολύ αγαπημένο παιχνίδι που παιζότανε απο δύο ομάδες με δύο ή τρείς παίχτες η κάθε μία.
Βρίσκαμε δύο καλά ξύλα: ένα μικρό τον ντελή ή λιμά και το μεγάλο την ντελόβεργα ή ξυλίκι και αφού στήναμε δύο πέτρες (τη μάνα) βάζαμε πάνω τον ντελή.

Μετά βάζαμε την ντελόβεργα ανάμεσα στις δύο πέτρες της μάνας και σε πρώτο χρόνο χτυπούσαμε κατακόρυφα και με φορά απο κάτω προς τα πάνω ελαφρά να σηκωθεί ο ντελής στον αέρα, ενώ σε δεύτερο χρόνο τον χτυπούσαμε οριζόντια με όλη μας την δύναμη να φύγει όσο πιό μακρυά μπορούσαμε.

Οι παίχτες της άλλης ομάδας προσπαθούσαν να πιάσουν στον αέρα τον ντελή που με την δύναμη που είχε καμιά φορά τους χτυπούσε δημιουργώντας -ειδικά στο κεφάλι- τις χαραχτηριστικές "μπαμπούνες" (φούσκωμα δηλαδή απο το χτύπημα).

Για να θυμηθειτε λίγο το παιχνίδι αναφέρω τις λέξεις κλειδιά που χρησιμοποιούσαμε για να δούμε ποιός θα παίξει πρώτος μετρώντας με την ντελόβεργα, απο τον ντελή μέχρι τη μάνα:τόπι -τζι.
Πατίνι με ρουλεμάν.

Η δυσκολία ήταν να βρεθούν τα ρουλεμάν. Απο κεί και πέρα υπήρχαν οι... ειδικοί που βοηθούσαν στην δύσκολη αυτή κατασκευή. Οι τελευταίες καλιτεχνικές πινελιές ήταν συνήθως μπεντόλιρες που μπροκώναμε στη φάτσα. Αγαπημένες πίστες ήταν οι αμαξωτές με ελαφρά κατηφόρα. Δύσκολα μπορεί να ξεχάσει κανείς την "τραβάγια" που έκαναν τα πατίνια στο κατήφορο.
Τσούρλι με μπαγκιονέτα.

Το φτιάχναμε απο πολύ χοντρό τέλι κρεβατίνας και για τροχό βρίσκαμε απο κανένα πεταμένο παιδικό καροτσάκι.

Πολύ αγαπημένο παιχνίδι, καθώς διανύαμε με αυτό ατέλειωτα χιλιόμετρα ενώ για να δοκιμάζουμε την δεξιοτεχνία μας φτιάχναμε ειδικές "πίστες" αγώνων.
Τσούρλι με κλήμα κρεβατίνας και μεγάλο τροχό.

Ευκολη και γρήγορη εφεύρεση για να "τσουρλήξει" ο μεγαλύτερος τροχός αφού δεν του ταίριαζε η μπαγκιονέτα με το τέλι.
Τσούρλι με μεγάλο τροχό ή τσέρκι που τα κυλούσαμε με ένα σκέτο ξύλο.

Ακολουθώντας τον γενικό κανόνα που έλεγε ότι οτιδήποτε ήταν στρογγυλό έπρεπε να κυλάει, βρίσκαμε και το αντίστοιχο εργαλείο. Εδώ τα πράγματα ήταν μάλλον απλά καθώς με ένα κομμάτι ξύλο το παιχνίδι ήταν έτοιμο.
Τσούρλι με καλάμι, τιμόνι με τέλι και διπλό τροχό με άξονα απο παλιό παιχνίδι.

Για τους μερακλήδες της εποχής! Πραγματικά όμορφες κατασκευές με τιμόνια σπέσιαλ, ταχύτητες στο χέρι, καθρέπτες, χλωρινομπούκαλα για συσπασιόν και άλλες ατέλειωτες τροποποιήσεις πρίν την βόλτα στο χωριό για να δείξουμε το καινούργιο μοντέλο.

Φυσοκάλαμα

Αδειάζαμε εσωτερικά τα καλάμια και φυσούσαμε απο μέσα ότι μπορεί κανείς να φανταστεί.

Μπεντόλιρες

"Κοπανίζαμε" και ισιώναμε τα καπάκια απο τα αναψυκτικά και τις μπύρες (Κρυσταλία, Φήμη, FIX, HENINGER κλπ).
Κάθε μπεντόλιρα είχε αξία ανάλογα με το πόσο σπάνια την συναντούσε κανείς.
Η Κρυσταλία (για αυτούς που θυμούνται τα καταπληκτικά μπυράλ της Βονιανής εταιρείας), ήτανε η φτηνότερη καθώς τα καπάκια της ήταν εν αφθονία στα καφενεία, ακολουθούσε η Φήμη (Αγιοπαρασκίτικη εταιρεία), ενώ τα καπάκια απο τις μπύρες άξιζαν μιά περιουσία! Αργότερα έκαναν την εμφάνισή τους τα καπάκια της Pepsi & Coka cola.
Τις παίζαμε όπως έπαιζαν οι μεγαλύτεροι τον τσούκο με απαλέθια.
Ανεμόμυλοι με ασφεντυλιές.

Εποχιακές περίτεχνες κατασκευές ανεμόμυλων απο τις ξερές ασφεντυλιές. Η φαντασία σε όλη της την έκταση.
Αετός της Καθαρής Δευτέρας. (Χαρταετός)

Τα βασικά στοιχεία για την κατασκευή του χαρταετου ήταν καλάμια απο την Περβόλα που τα σκίζαμε για να φτιάξουμε το σκελετό, σπάγγος, λαδόκολα για πανί που την κολάγαμε με κουρκούτι στο περιφερειακό σπάγγο, και εφημερίδες για ουρά. Αργότερα με την εφάνιση των έγρωμων χαρτιών οι κατασκευές έγιναν περίτεχνες και εντυπωσιακές και ανέμιζαν υπερήφανα στο γήπεδο (στο χώρο που είναι σήμερα το Δημαρχείο Θραψανού).
Μαντούρες (καλαμένια φλογέρα).

Τις εποχές που μας πιάνανε... καλιτεχνικές ανησυχίες φτίαχναμε μαντούρες απο καλάμια και προσπαθούσαμε να εκφραστούμε μουσικώς!
Κόβαμε λοιπόν καλάμια, καθαρίζαμε καλά ενα κομμάτι και περνούσαμε αμέσως στην δυσκολότερη φάση της κατασκευής που ήτανε η γλώσσα.
Τα εργαλεία που χρησιμοποιούσαμε ήταν ένα "τσακάκι" (μικρό μαχαίρι που "σφάλιζε" - έκλεινε) για να κόψουμε τα καλάμια, να ανοίξουμε τις τρύπες και να κόψουμε τη γλώσσα. Το σπουδαιότερο όμως εργαλείο ήταν ένα σπασμένο κομμάτι γυαλί που το χρησιμοποιούσαμε για να ξύσουμε τη γλώσσα και να την κάνουμε όσο το δυνατόν λεπτότερη έτσι ώστε με το φύσημα να πάλλεται και να δημιουργεί τον ήχο.




Ποδόσφαιρο στην αμαξωτή με χοιρόφουσκα.
Η χοιρόφουσκα ήταν η φούσκα του χοίρου (ουροδόχος κύστη) που με αγωνία περίμεναν να πάρουν τα παιδιά την παραμονή των Χριστουγέννων (απο τα γουρούνια που σφάζανε για να φτιάξουν λουκάνικα, χοιρομέρι, τσιλαδιά και τα άλλα καλούδια για τις γιορτές), για να φτιάξουν μπάλα και να παίξουν.
Εμείς δεν προλάβαμε την χοιρόφουσκα αλλα η ονομασία παρέμεινε και λέγαμε έτσι τις πλαστικές αερόμπαλες με τις οποίες παίζαμε ποδόσφαιρο στην αμαξωτή (ασφαλτοστρωμένος δρόμος).
Σκλαβάκια
Πόλεμο
Πετροπόλεμο
Χοστό ( Κρυφτό) (με μάνα ένα ντενεκέ)
Κάτω πά (μακρυά γαϊδούρα)
Ολυμπιακοί αγώνες.
Επηρεασμένοι απο τους αγώνες οργανώναμε αντίστοιχους και τους παίζαμε στα αλώνια που βρίσκονταν στα "παπούρια" πίσω και βόρεια απο το σημερινό Ηρώον. Μέσα στα αλώνια ρίχναμε βόλι, κάναμε πάλη και άλμα εις μήκος και ύψος χρησιμοποιώντας για στρώμα πτώσης τα... κουκάχερα. Επίσης ρίχναμε ακόντιο με καλάμια ενώ το τρέξιμο ήταν αγώνας αντοχής σε ανώμαλο δρόμο, αφού τρέχαμε σε μεγάλους κύκλους στα χωράφια γύρω απο τα αλώνια.





Σκλισκλιντράκι (πεντόβολο)

Ντάμα (απλή αλλα και υποχρεωτική)

Ποδοσφαιράκι

Σαλίγκαρο

Τριόδιο (τρίλιζα)

Βεζύρης (ξυλάς, βασιλιάς, ψωμάς, κλέφτης)

Κουτσούνες (πάνινες αυτοσχέδιες κούκλες)

Μήλα

Κουτσό (ή καλόγερο)

Σκοινάκι

Λάστιχο

• 
  
  Μπίλιες γυάλινες και σιδερένιες (σιντερόλες), (μπάζ παράμπαζο, κολόμπαζο)
  Τάκα-τάκα
  Το παιχνίδι αυτό το αποτελούσαν δυό μεγάλες κοκάλινες μπίλιες που κρεμότανε με λεπτό σχοινάκι απο ένα σιδερένιο κρίκο. Ο διαολεμένος θόρυβος που έκανε σε συνάρτηση με τα συχνά ατυχήματα που προκαλούσε το έκανε γρήγορα απαγορευμένο παιχνίδι.
  Γουρούνα.
  Παιχνίδι για τέσσερα - πέντε άτομα. Ο καθένας κρατουσε απο μιά ξύλινη βέργα και την είχε σε μιά μικρή λακούβα που φτιάχναμε στο έδαφος. Το κορόιδο χτυπούσε με το δικό του ξύλο και προσπαθούσε να φέρει την γουρούνα (ένα χλωρινομπούκαλο) και να τη βάλει σε μιά λακούβα που βρισκόταν στο κέντρο της παρέας. Μάταια όμως αφού οι υπόλοιποι την "ξωρίζανε" με τα βεργάλια τους. Εάν προλάβαινε τότε να χώσει τη βέργα του στην λακούβα κάποιου άλλου, τότε ναι, είχε βρεθεί το καινούργιο κορόιδο!
  Μπρόκα-καρφωτή στις μαλακές χωματσούρες.
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  Ζάρια (κουμάρι)
  
  Σβουράκι
  
  Τσούκος
  
  Απαλέθια
  
  Κορώνα-Γράμματα

Κάθε χρόνο όταν πλησίαζαν οι γιορτές και ιδιαίτερα οι γιορτές των Χριστουγέννων άρχιζαν πυρετωδώς οι προετοιμασίες για τα τυχερά παιχνίδια.
Όλοι τότε "ανεμίζαμε" γερό κομπόδεμα από τις καλές χέρες (το μπαχτσίσι που μας έδιναν την πρωτοχρονιά οι γονείς, οι νονοί και οι άλλοι συγγενείς) αλλα και απο τα λεφτά που βγάζαμε πουλώντας το λάδι απο τα κάλαντα στους μπακάληδες και για το έθιμο παίζαμε κουμάρι (ζάρια) και άλλα τυχερά παιχνίδια.
Τα ζάρια τότε αφενός ήταν ακριβά και αφετέρου οι μπακάληδες δεν μας τα πούλαγαν επειδεί ήμασταν μικροί, με αποτέλεσμα τις περισσότερες φορές να τα φτιάχνουμε μόνοι μας.
Παίρναμε λοιπόν πράσινο σαπούνι πλάκα και το κόβαμε, το τρίβαμε στους τοίχους, το λειαίναμε και τέλος κάναμε τις βούλες με μιά καρφίτσα. Οι ποιό μερακλήδες βάζανε στις τρύπες μαύρο κάμελ για τα παπούτσια και οι βούλες φάνταζαν "εφταγεντέμιες" ολόιδιες δηλαδή με τα κανονικά ζάρια. Όλα καλά λοιπόν και το μόνο πρόβλημα ήταν να μην πιάσει καμία βροχή και λιώσουν τα ζάρια.
σβουράκι
Από τα παλιά παιχνίδια που χάθηκαν είναι και το σβουράκι, η "ρουλέτα του δρόμου" θα λέγαμε σήμερα. Βάλε 1, βάλε 2, πάρε 1, πάρε 2, βάλτε όλοι και πάρτα όλα.
Νεύρα, κλάματα έπεφτε και ξύλο καμιά φορά αφού οι "χλετζές" (κλεψίματα) δίνανε και παίρνανε.
Αργότερα που οι τράπουλες άρχισαν να "κυκλοφορούν" και εκτός καφενείων, παίζαμε και καμμιά τριανταμιά.
Όλα αυτά στο πιο δημοφιλές ίσως μέρος που ήτανε το πίσω παράθυρο και τα πεζούλια της Παναγίας της Μεσοχωρήτισσας ή τα πεζούλια πίσω από το Σταυρωμένο, αλλά και σε κάθε εσοχή παραθύρου που ήταν παράμερα και μακριά από τα βλέμματα των μεγάλων.

Την Μεγάλη Εβδομάδα και συγκεκριμένα την Μεγάλη Παρασκευή και Μεγάλο Σάββατο στα καφενεία οι μεγάλοι έπαιζαν "τσούκο", έθιμο το οποίο λέγεται ότι αναπαριστά την κλήρωση των ιματίων του Χριστού από τους Ρωμαίους όταν Αυτός βρισκόταν στο σταυρό:
"διαμερίσατο τα ιμάτια μου και επί των ιματισμών μου έβαλον κλήρο".
Για να παίξουν τον τσούκο στα καφενεία έβαζαν τις καρέκλες και τα τραπέζια στην άκρη και έφτιαχναν στην μέση ένα μεγάλο διάδρομο. Στο τέλος του διαδρόμου έστηναν το "μύξη", ένα "σούρο" (φελό δηλαδή απο πώμα μπουκαλιού) και πάνω έβαζαν κέρματα (τάλιρα, δεκάρικα και εικοσάρικα).


Τέλος χρησιμοποιώντας δεκάρικα (που ήταν και τα μεγαλύτερα σε μέγεθος κέρματα τότε) προσπαθούσαν από το "κούτελο", μιά γραμμή που είχαν τραβήξει στην άλλη άκρη του αυτοσχέδιου διαδρόμου, να ρίξουν τον "σούρο". Μετά το πέσιμο του σούρου, τα κέρματα που βρισκόταν πιό κοντά στο δεκάρικο απο ότι στο μύξη (το σούρο δηλαδή) ήταν και αυτά που κέρδιζε ο παίκτης.
Αντιγράφοντας τους μεγάλους παίζαμε το ίδιο παιχνίδι και εμείς αλλά επειδή το παίζαμε στις "χωματσούρες" και όχι στα "σπέσιαλ παρκέ" απο μωσαϊκό των καφενείων, αντί δεκάρικα, χρησιμοποιούσαμε "απαλέθια" (στρογγυλές και επίπεδες πέτρες ή κομμάτια απο σπασμένα κεραμικά) για να ρίξουμε το μύξη (που και αυτός τις περισσότερες φορές ήταν πέτρινος ή ξύλινος).
Αλλά και τα απαλέθια τα παίζαμε απο μόνα τους ανά δύο, και συγκεκριμένα ρίχνοντας ο πρώτος προσπαθούσε να τον χτυπήσει ή να έρθει πολύ κοντά ο άλλος με το δικό του απαλέτι και να εισπράξει το στοίχημα.
Η πιό απλή και διαχρονική μορφή τυχερού παιχνιδιού βέβαια ήταν το κορώνα - γράμματα.
Τα ποσά που εννοούμε όταν λέμε χρήματα ήταν πενηνταράκια, φράγκα (δραχμές), δίφραγγα, τάλιρα, δεκάρικα και κοσάρικα.
Άντε, και το τάλιρο τσι Αννούλας μας!