ΚΥΠΡΙΩΝ ΠΟΙΗΣΗ......

Αχνιώτης Χαμπής.........ΚΥΠΡΙΩΝ ΠΟΙΗΣΗ......
====================================

Η ΣΥΜΒΟΥΛΗ
==============

Από τον γέρο Κακουλλήν, τον γείτον τον καλόν μου,
που κάποτε στα νιάτα του, είχα τον δάσκαλον μου,
μιαν ιστορίαν άκουσα πούμεινεν στο μυαλόν μου.

Ένας λεβέντης είπεν μου, κάπου εις την Ασίαν,
ποια χώρα ήταν ακριβώς, εν έσιει σημασίαν,
παντρεύτηκεν μα δεν είσιεν, καμιάν περιουσίαν.

Τζιαι στην απελπισίαν του, στην τύχην του την μαύρη,
μέραν τζιαι νύχταν έτρων τον, της φτώσιας του το κάγρι,
τζι’ έτσι εξενιτεύτηκεν, την τύχην του για νάβρει.

Επήεν χώρες μακρινές, δουλειάν για να γυρέψει,
τζιαι η καλή του σύντροφος, μοναδική του σκέψη,
μα τότες πόσταν εν είσιεν, γράμματα να της πέψει,

Είκοσι χρόνια δούλευκεν, μακρά σε ξένους τόπους,
τζι΄έκαμεν λίρες κάμποσες, με τους πολλούς του
κόπους.
τζιαι ούλοι αγαπούσαν τον, για τους καλούς του
τρόπους.

Τρεις λίρες εθυσίασεν, άλογον να γοράσει,
τζιαι πέντε όπλον για τζιυνίν, στον νόμον να κρεμμάσει,
τζι’ έπιαν τα τζιαι ξεκίνησεν, στο σπίτιν του να φτάσει.

Μα στο στραφίν του έμελλεν, τα μμάδκια του να δούσιν,
τον πάνσοφον τον γέρονταν, π’άκουεν να λαλούσιν,
τζιαι πλάσματα που έρκουνταν, να τον
συμβουλευτούσιν.

Έμπειν τζιαι τούτος στην σειράν, χωρίς τζιαιρόν να χάσει,
να κάτσει με τον γέρονταν, τζιαι να τον κουβεντιάσει,
μιαν συμβουλήν που νάξιζεν, πέρκι τζιαι τούτος πιάσει.


Τζιαι με τον γέρον έκατσεν, σε τζιείν την ξένην Χώραν,
τζιαι κουβεντιάζασιν μαζίν, τζι’ οι δκυο καμπόσην ώραν,
τζιαι τη ζωήν του που αρκής, του γέρου την ιστόραν.

Τζι’ άμα του είπεν γλήορα, θα πάει στην καλήν του,
ο γέρος εσηκώθηκεν, σούζει την τζιεφαλήν του,
τζιαι πολοήθην τζι’ είπεν του, τότες την συμβουλήν του.


Λαλεί του άμαν θυμοθείς, να μεν κάμεις φοέραν,
πάρε βαθκειάν αναπνοήν, ποφύσα στον αέραν,
τζιαι τον θυμόν σου φύλαξε, την δεύτερην ημέραν.


Λαλεί του τούν την συμβουλήν, καλά να την σπιάσεις,
τζιαν θυμωθείς τζιαι τ’όπλον σου, κάποιαν στιγμήν το
πιάσεις,
να θυμηθείς την συμβουλήν, τζιαι να το κατεβάσεις.


Τζι’ αν πάρεις την απόφασην, πλάσμαν να θανατώσεις,
να δώκεις τόπον στον θυμόν, εφτείς να μετανώσεις,
τζιαι μείνε την επαύριον, για να τον ισκοτώσεις.

Έπιασεν τουν την συμβουλήν, πάλε καβαλλητζιέφκει,
ποσιαιρετά τον γέρονταν, τζιαι που κοντά του φεύκει,
τζιαι στης καλής του την θωρκάν, συνέχειαν κοντεύκει.

Μέρες τζιαι νύχτες προχωρά, πολλά ταλεποράται,
με πέτραν για προσιέφαλον, πολλές φορές τζιοιμάται,
ώσπου μιαν νύχταν έφτασεν, έσσω του ώσπολλάτε.

Στα σκοτεινά ξεπέζεψεν, μέσα εις την αυλήν του,
έδυσε τζιαι το άλογον, τζι’ άπλωσεν το χαλίν του,
τζιαι θα εφανερόννετουν, αύριον στην καλήν του.

Τζι’η νύχτα σαν εντύθηκεν, τα μαύρα της τα κάλλη,
νάσου τζιαι έναν άδρωπον, να μπαίννει το προσαύλι,
τζιαι η καλή του να αννεί, τζιαι έσσω να τον βάλλει.

Την άτιμην εν φίλος της, φωνάζει τζιαι θυμώννει,
τζι’εφτείς ορμά στο όπλον του, με βόλια το γεμώννει,
μ’άρτεν στον νουν η συμβουλή, τζι’αμέσως μετανώννει.

Άφηκεν την γεναίκαν του, την πόρταν να βαόσει,
τζιαι να τους παίξει τζιαι τους δκυό, μόλις θα ξημερώσει.

Μ’ άμα ο ήλιος έφκεικεν, τον κόσμον να φωτήσει,
έφκειν της πόρτας του σπιδκιού, τζιαι πάει προς την
βρύση,
για να νυφτεί ο άδρωπος, πού ‘θελεν να κουτσιήσει.

Τζιαι είδεν τον που έβαλεν, νερόν μες έναν κάο,
τζιαι λάλεν βάλε άμανα, μπούκκομαν για να φάω,
τζι’ ύστερα βάρμου μιαν ευτζιήν, εις την δουλειάν να
πάω.

Τζι’ όπως τον εσημάδκιαζεν, εθόλωσεν το δειν του,
τζιαι σκέφτην πως ο γέροντας, με τζιν την συμβουλήν,
εγλήτωσεν τον που φονιάν, να παίξει το παιδίν του.

Αγαπητοί ακροατές, τζιαι σεις να το σκεφτείτε,
τζιαι αν σας τύχει κάποτε, πολλά να θυμοθείτε,
την συμβουλήν του γέροντα, να την αθυμηθείτε.

Maroulla Panagou

,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,

ΣΑΝ ΕΡΤΕΙ Η ΑΓΑΠΗ ΣΤΗΝ ΚΑΡΚΙΑ 

==============================
Κάποτε έναν όρομα μες στην καρκιάν γεννήθει
μα γλήορα σταυρώσαν το ποττέ του εν αναστήθει

Στην σκοτεινιά του ύστερα που τότες εμ που χάθει 
ξέρανεν το τραντάφυλλο τζιαι έμεινεν τ'ακάθι

Μες στην ψυσιή βασίλευκεν ο φόος απού τότες
στες στρατες μας περνούσασιν οι ξένοι ταξιδιώτες .

Κανένας εμ μπον ήξερεν τον πόνον της ψυσιής μας
τζιαι πίσω που το γέλιον μας κρυμμένη η πληγή μας.

Κάθε τζιεινούρκον όρομαν ο φόος μας γκρεμμίζει
Αγάπη εποΰριζεν δίχα να μας εντζηίζει

Τζι εμείνισκεν η δίψα μας άποτη, σαν η βρύση
για μας εμ πόνισιεν νερό να βρούμεν να δροσίσει

Ν'αθθίσουσιν φκιώρα ξανά, στον κήπο της ψυσιής μας
Ο φόος εμ που τα 'πνιεν, τζι επαίρναν η ζωή μας

Μα πριν νάρτει το δειλινόν τέλεια να σουρουπιάσει
μια μέραν εμ μπου έλαχεν αγάπη να μας μπλάσει

Ήρτεν απού το πούποτες τζιεφάνειν όπως τ'αστρον
τζι εμπειν που μιαν χαραμαδκιάν μες στης καρκιάς το κάστρον.

Ετρεμουσιάστειν η ψυσιή μα πρίν βαδώσει η πόρτα
Ο έρωτας εφώτησεν το σκότος που'σιεν πρώτα.

Οπως τον ήλιον της αυκής τζι εθάμπωσεν τα μμάδκια
τζι η παωνιά μες στην ψυσιήν εγίνιτζιεν κομμάδκια.

Αθθίσασιν τραντάφυλλα, τα γιασεμιά ,τα κρίνα
τα μουσκοκάρκια σκόρπισαν την μυρωδκιάν τζιαι τζιείνα.

Μες στην καρκιάν παράδεισος ορόματ'αθθισμένα
Ο έρωτας τα βλόησεν ναν πάντα ευτυχισμένα

Με της αγάπης το πιοτό μεθκιούν τώρα τα φκιώρα
Στον ουρανόν μας ξαστερκά χαρά η καθε ώρα.

Στα αγκάλια μας το 'όρομαν πολιει τζιαι παραπούλια
βκαλλει τζι εν τόσον όμορφα σαν τ'ουρανού την πούλια.

Ο ποσπερίτης σιαιρετά τζι αυκερινός μας γνέφει
τζι ο ουρανός μας ξαστερος γαλάζιος δίχα νέφη .

Με τους αθθούς της λεμονιάς τωρά στεφανωμένοι
με την αγάπην στην καρκιάν ζιουμεν ευτυχισμένοι.

Maroulla Panagou

Κοκκορίφι . +το νεαρό τραγί
Η αρχαία λέξη "κόκκος" σημαίνει "σπόρος" και όλοι κάποτε χρησιμοποιούμε τη λέξη "σπόρος" για να χαρακτηρίσουμε "νεαρά´ αρσενικά". Η αρχαία λέξη "ερίφιον", (ρίφι στην Κυπριακή διάλεκτο) σημαίνει "τραγί, κατσίκι". Έτσι, "κοκκορίφιν" είναι "το νεαρό τραγί",

..............................................

Maroulla Panagou

Μα θαρκέσαι μυρίζουμαι των νυσιών μου να ξέρω ήντα μπου θέλεις;
Στην Αρχαία Ελλάδα, γνωρίζουμε ότι λειτουργούσαν μαντεία, όπου οι ενδιαφερόμενοι πήγαιναν για να μάθουν τα μελλούμενα. Εκεί, ιέρειες, μέσα από διάφορες τελετουργικές πράξεις, έκαναν τις προβλέψεις. Μια από τις διαδικασίες αυτές, ήταν η εμβάπτιση των δακτύλων τους μέσα σε δαφνέλαιο. Στη συνέχεια έφερναν τα δάκτυλά τους κοντά στη μύτη τους για εισπνεύσουν τις αναθυμιάσεις (μύριζαν κατά κάποιο τρόπο τα νύχια τους). Από την εισπνοή των πτητικών αερίων, οι ιέρειες έπεφταν σε καταληψία και έκσταση και άρχιζαν……. να προβλέπουν τα μελλούμενα!!!

Άρτεμις παπ

Λεξιλογικά χαρακτηριστικά Κυπριακής διαλέκτου
====================================
Εξαιτίας των διαφόρων γλωσσικών στρωμάτων που ανά τους αιώνες συνδέθηκαν με
το νησί της Κύπρου, μπορούμε σήμερα να εντοπίσουμε τις ακόλουθες
χαρακτηριστικές λεξιλογικές ομάδες, πέρα από το λεξιλόγιο που είναι κοινό κτήμα με
τις υπόλοιπες διαλέκτους και με την Κοινή:
Αρχαϊσμοί: Αξιοσημείωτος είναι ο λεξιλογικός πλούτος που διασώζει στοιχεία από
την αρχαία και ελληνιστική εποχή της Ελληνικής. ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ: άφτω
«ανάβω» (< άπτω), φτείρα «ψείρα» (< αρχ. φθείρ, -ρός), šοίρος (< χοίρος), ποζέγνω
(< αρχ. ἀποζεύγνυμι), δρόπης (< ελνστ. ὑδρόφις, -εως), καμμώ «κλείνω τα μάτια» (<
αρχ. καμμύω), κίλλης «μικρόσωμος γάιδαρος» (λ. τής αρχ. Κυπριακής), ροθέσιν (<
αρχ. ὁροθέσιον), ορτσούμαι «χορεύω» (< αρχ. ὀρχοῦμαι), ξαργκώ «μένω αδρανής»
(< αρχ. ἐξαργῶ).
Ιδιωματισμοί: Σε αυτούς περιλαμβάνονται λέξεις και φράσεις γνωστές στον
ελληνόφωνο κορμό, οι οποίες όμως έχουν αποκτήσει εντελώς διακριτή σημασία και
χρήση.
ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ: γέν-νημαν ήλιου «ανατολή», χαρτωμένος «αρραβωνιασμένος»
(από το χαρτί τού προικοσυμφώνου), θαρκούμαι «νομίζω» (< θαρρούμαι), στρούθος
«σπουργίτης», κούκ-κουρον «παξιμάδι» (υποκορ. τού ουσ. κόκκος), μιτά μου «μαζί
μου».
Παλαιά Γαλλικά δάνεια: Λέξεις της παλαιάς Γαλλικής και των διαλέκτων της
εισήλθαν μεταξύ του 12ου και του 14ου αιώνα, καθιστώντας την Κυπριακή διάλεκτο
μοναδική από αυτή την άποψη στον ελληνόφωνο κόσμο. ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ: τσαέρα
«καρέκλα» (< προβηγκ. chaira), τσαΐνα «αλυσίδα» (< προβηγκ. chaina), βλαντζίν
«συκώτι» (< παλ. γαλλ. flanc), κουμανταρία «γλυκό κρασί τής Κύπρου» (< παλ.
γαλλ. vin de commanderie «κρασί τού τάγματος Commanderie των Ιωαννιτών
ιπποτών»), κουμουδκιάζω «ετοιμάζω ταφή νεκρού» (< προβηγκ. accoumoudar),
κουφουρκιάζω «παρηγορώ» (< προβηγκ. coumfortar), μίζαρον «σάβανο» (< παλ.
γαλλ. mise à mort).
Ιταλικά και Βενετικά δάνεια: Η περίοδος της Βενετοκρατίας άφησε αξιοσημείωτα
ίχνη στη διάλεκτο. ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ: βαντζάρω «προχωρώ» (< avanzare), γάρπος
«καμάρι» (< garbo), ζόπ-πος «αδέξιος» (< zoppo), κάστϊον «βάσανο» (< castigo),
κουρτέλ-λα «μαχαίρι» (< coltella), πιν-νιάδα «πήλινη χύτρα» (< pignada).
Τουρκικά δάνεια: Οι τουρκικές λέξεις είναι πολυάριθμες και απαντούν
προσαρμοσμένες στα μορφολογικά σχήματα της διαλέκτου. ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ:
άσ κοσ-σου «μπράβο» (< aşk olsun), ζατ-τίν «έτσι κι αλλιώς» (< zatî), ζϊαφέτ-τιν
«συμπόσιο» (< ziyafet), καΐσ ιν «παγίδα» (< kayış), κκουσ μάς «κουβέντα» (<
konuşma), μέσελα «δηλαδή;» (< mesele).
Αγγλικά δάνεια: Οι αγγλικές λέξεις έχουν εισέλθει από την περίοδο της
αγγλοκρατίας και διευρύνουν έκτοτε διαρκώς την παρουσία τους στο λεξιλόγιο της
διαλέκτου, πράγμα που προωθείται από τη διαρκώς ενισχυόμενη επιρροή του
αγγλόφωνου κόσμου στη νήσο. Όσες έχουν προσαρμοστεί μορφολογικά υπέστησαν
αξιοσημείωτη αλλοίωση. ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ: φούρπ’ος «ποδόσφαιρο» (< football),
σέντερ «αποστολέας (αλληλογραφίας)» (< sender), τšαρτšάρω «χρεώνω» (< charge),
τρενάρω «εκπαιδεύω» (< train). Χαρακτηριστικός άγγλισμός είναι επίσης το ρ.
απολογούμαι, που έχει αποκτήσει τη σημ. «ζητώ συγγνώμη» με επίδραση του
ελληνογενούς αγγλ. apologise.

Άρτεμις παπ

Κυπριακή διάλεκτος............ Μεταγραφή στην Κοινή Νέα 

Ελληνική 

................................

Η κοντονούρα η αλεπού, άμα κ ι’ αρκ έψαν 

οι άλ-λες να την περιπαίζουν, εΐνη φ-

φωδκιά ’που το θ-θυμόν της, αμ-μά ’ν είπε 

λ-λέξη. Γιάλι-άλι έφυεν κ αι πήε μ-μανιχ ή 

της αλ-λού. Ύστερα ’που λ-λίες ημέρες 
ευρεθήκασιμ πάλε, αμ-μά η κοντονούρα η 
αλεπού εχών-νετουμ ’που λ-λόου τους να 
δει ίντα ’μ που λαλούν. Ακούει τες κ αι 
παραπονιούνται πως εν ιβρίσκουν τίποτε 
να φάσιν.

 
Η αλεπού με την κομμένη ουρά, όταν 
άρχισαν οι άλλες να την περιπαίζουν, 
έγινε φωτιά από τον θυμό της, αλλά δεν 
είπε λέξη. Αργά-αργά (αγάλι-αγάλι) 
έφυγε και πήγε μοναχή της αλλού. 
Ύστερα από λίγες ημέρες βρέθηκαν πάλι, 
αλλά η αλεπού με την κομμένη ουρά 
κρυβόταν από αυτές, για να δει τι λένε. 
Τις ακούει να παραπονούνται ότι δεν 
βρίσκουν τίποτε να φάνε.

Άντα σειστείς κ αι λυγιστείς κ αι 

σιγοπερπατήσεις, 

ούλου του κόσμου τους καμούς εν να μου

 τους ποτίσεις.

 
κ ινούρκο δ-δαχτυλίδι φ-φορείς στο χ έρι 

σ-σου, 

στην πέτρα γράφει πάνω, να γίνω ταίρι σ-

σου. 


Την αγαπώ χαρτολοούν κ ι’ εμέν

 παρηγορούσιν, 


πάλε τα μ-μάδκια μου δικλούν την αγαπώ 

να δούσιν. 


κ αι να ’μουν κλήμαν κρεμ-μαστόν εις την 

κληματερή σ-σου, 


νά ’ρκεσουν νά ’π-πεφτες στο σ κ ιος, να


 χόρταν-να το δει σ-σου

Maroulla Panagou

Γιώρκιν =από δική μας σοδιά Το "ουσιαστικο" 'γιώρκειν/γιώρκιν'. Η Κυπριακή λέξη "γιώρκιν" προέρχεται από το απαρέμφατο του αρχαίου ρήματος "γεωργέω" που σημαίνει "εργάζομαι την γην" με σκοπό, φυσικά τη γεωργική παραγωγή. Έτσι το ρήμα "γεωργέω" (Κυπριακά "γιωρκώ") έχει καταντήσει συνώνυμο με το "παράγω" και συνεπώς το απαρέμφατο του (γεωργέειν- γεωργείν) ως ρηματικό ουσιαστικό σημαίνει "παραγωγή". Στα Κυπριακά η λέξη κατέληξε "γιώρκειν/γιώρκιν".

--------------------------------------

"Λαγχαίννει" και "λαχαίννει" είναι οι Κυπριακές μορφές 

του αρχαίου ρήματος "λαγχάνω" (σε γ´ πρόωπο ενικού).

 Το ρήμα "λαγχάνω" σημαίνει "συμβαίνω κατά τύχη", 

"τυγχάνω" όπως ανέφερε και η Βασούλλα. Από το ρήμα

 αυτό έχουμε και τις παράγωγες λέξεις "λαχείον" και 

"λαχνός" που έχουν σχέση με την τύχη.

ΟΙ ΡΙΖΕΣ ΜΑΣ ΕΝ ΝΑ ΧΑΘΟΥΝ

.....................................................

Πολλοί στην Κύπρον δυστυχώς, στουν το νησίν που 

ζιούσιν,

αθ θέλουν ναν ειληκρινείς, να το παραδεχτούσιν,

την γλώσσαν την Κυπριακήν, έθθελουν να μιλούσιν.

Περιφρονούν τζι’υποτιμούν, όσους την αγαπούσιν,

τζιαι μάλιστα εμάθασιν, χώρκατους να λαλούσιν,

όσους την συντηχάννουσιν, τζιαι την διατυρούσιν.

Ακόμα τζι’οι πολιτικοί, άμαν εν να μιλήσουν, 

λαλούσιν την τοπολαλιάν, θα την διατηρήσουν,

μα πάντα τους ξιχάννουν την, άμα θα κυβερνήσουν.

Πέτε μου ποια κοιβέρνηση, έφκειν να κυβερνήσει,

τζιαι έκαμεν προσπάθειες, για να διατηρίσει,

την λαϊκήν την ποίησην, να μεν χαθεί να σβήσει;

Τους Λαϊκούς τους ποιητές, τες ρίζες που κρατούσιν,

φήννουν τους να γεράσουσιν, να σβήσουν να χαθούσιν.

με δίχα να δκιαβάσουσιν, τι γράφουν τι λαλούσιν.

Όποια κυβέρνηση τζιαν φκει, πας τουν το θέμαν 

σφάλλει,

γιατί θωρούν τον Χάρονταν, στον τάφον που τους 

βάλλει, 

τζιαι δεν η-δκιούσιν κίνητρα, νακολουθήσουν άλλοι.

Εν η αλήθκεια υπουργοί, προέδροι που περάσαν,

τες ρίζες της παράδοσης, ούλοι τες εξιχάσαν, 

τζιαι δεν τες εποτήσασιν, ούτε τες ελιπάσαν.

Πάλε διανοούμενοι, βρίσκουσιν πάντα τρόπον,

για όσους γράφουσιν πεζά, ποίματα στουν τον τόπον,

κάθε χρονιάν να τους τιμούν, τζιαι να βραβεύκουν

πρώτον.

Λατρέβκουν τουν την ποίησην, τζιαι έναν πρώτον 

φκάλλουν,

τζι’ οι Λαϊκοί οι ποιητές, την γλώσσαν που

 προβάλλουν, 

εν δεύτερης ποιότητας, τζι’υπόψην εν τους βάλλουν.

Σαν ποιητής ειληκρινά, νιώθω μεγάλην θλίψη.

που κάθε μια Κυβέρνηση, τα σιέρκα της θα νύψει,

τζι’αφήννουν την παράδοσην, να ξιχαστεί να λείψει.

Θα νοσταλγήσουν κάποτε, πολλοί τα περασμένα, 

τζιεν νάβρουσιν ποιήματα, κάπου παλιά γραμμένα,

μα αν γυρέψουν ποιητές, έθ θάβρουσιν κανένα.

http://poetryfromcyprus.blogspot.gr/.../blog-post_2191.html