"Οι κολαούζοι της Ηπείρου"

The Mythologists


ELPIDA NOUSA

"Οι κολαούζοι της Ηπείρου"

Το τριήμερο,που πέρασε ήταν υπέροχο!!Ταξίδεψα σε μέρη της πατρίδας μας που αγαπώ πολύ ,τα εχω επισκεφτεί πάρα πολλές φορές ,μα κάθε φορά ανακαλύπτω νέες ομορφιές,τοπίων,ανθρώπων μα και παράδοσης...


Πριν ξεκινήσω, σας κοινοποιώ ένα τραγούδι,προκειμένου να συνοδεύσει την ανάρτησή μου και να σας βάλει στο κλίμα της...
https://www.youtube.com/watch?v=Jhyaqx9Uvww
"Κίνησ' ο Ρόβας κίνησι μεσ' στην Βλαχιά να πάει
νύχτα σιλώνει τ’άλουγο νύχτα του καλιγώνει..."

(από την δημοτική μας ποίηση)

Είναι ένα τραγούδι κιρατζίδικο,των Βλάχων.

Οι κιρατζήδες ήταν οι αγωγιάτες,δηλαδή εκείνοι,που μετέφεραν τα εμπορεύματα ή διακινούσαν τους ταξιδιώτες με άλογα ή μουλάρια,οι οδηγοί καραβανιών.

Η λέξη κιρατζής προέρχεται από το τουρκικό kiraci, που ετυμολογείται από το kira,αραβικής αρχής, και σημαίνει "ναύλο-ενοικιάζω".

Αρα κιρατζής είναι ο ενοικιαστής- πραματευτής,,εμπορευόμενος ή ιδιοκτήτης μέσων μεταφοράς .

Οι βλαχόφωνοι Έλληνες ήταν φημισμένοι κιρατζήδες και είχαν ιδιαίτερη έφεση στο εμπόριο.

Θα μου πείτε,τι σχέση έχουν οι κιρατζήδες με τα Γιάννενα,το Μέτσοβο και τα Ζαγόρια ,που επισκέφτηκα εγώ το τριήμερο...
Κι όμως ,οι πιο διάσημοι κιρατζήδες ήταν οι Ηπειρώτες!
Με τα πολυάριθμα καραβάνια τους μεταφέρανε στα Βαλκάνια και στην Κεντρική Ευρώπη τα προϊόντα της Ηπείρου και της λοιπής Ελλάδας.

Οι αγωγιάτες, παράλληλα με το εμπόριο, διαδραμάτισαν σπουδαίο εκπολιτιστικό και εθνικό ρόλο, γιατί μετέφεραν στις αετοφωλιές της Πίνδου τις αντιλήψεις της ελεύθερης Ευρώπης. Έτσι, συνετέλεσαν τα μέγιστα στην πνευματική αφύπνιση των υποδουλωμένων Ελλήνων με τη γρήγορη διάδοση των ιδεών του Ρουσσώ, του Φεραίου και της φιλικής Εταιρείας.

Από αυτούς μάλιστα αναπήδησαν βλαχόφωνοι και ελληνόφωνοι Ευεργέτες,οι οποίοι είχαν πλουτίσει με το εμπόριο στα Βαλκάνια και την κεντρική Ευρώπη επί Τουρκοκρατίας.

Τα ταξίδια στην Ευρώπη γίνονταν βέβαια δια ξηράς με τα καραβάνια από ζώα -φορτηγά (άλογα και μουλάρια) με επικεφαλής τον καραβανέρη.

Οι καραβανέρηδες,εκτός από κιρατζήδες λέγονταν και "κολαούζοι".
Η λέξη είναι από το Οθωμανικό ουσιαστικό kilavuz που σημαίνει οδηγός, αυτός που μας δείχνει το δρόμο.

Έτσι, έλεγαν και τα άλογά τους, δηλαδή άλογα οδηγούς,γιατί ήξεραν το δρόμο (π.χ Γιάννενα – Βουκουρέστι ), και έτσι ενώ ο αναβάτης μπορούσε να αποκοιμηθεί στο σαμάρι, αυτά πήγαιναν μόνα τους, χωρίς έλεγχο των χαλινών. Αν κάποιος δεν ήξερε το δρόμο, έπαιρνε ένα τέτοιο οδηγό -κολαούζο ( άνθρωπο και άλογο ) και έβρισκε το δρόμο του προορισμού του. Αν όμως το μέρος, που ήθελε να πάει φαινόταν οπτικά, τότε πήγαινε και μόνος του, χωρίς κολαούζο.
Από κει προήλθε και η φράση : "χωριό που φαίνεται, κολαούζο,δε θέλει" !!!

Από τους καραβανέρηδες-κολαούζους,γνωστοί ήταν ο Φεντάνης κι ο περίφημος Ρόβας Γιαννιώτης, (καταγόταν από τα Γιάννενα), που η λαϊκή μούσα τον απαθανάτισε με το γνωστότατο τραγούδι.
"Κίνησ' ου Ρόβας κίνησι μεσ' στην Βλαχιά να πάει..."

Ο Ρόβας επί 40 χρόνια ήταν ο μόνος κρίκος που συνέδεε την Ήπειρο με την Βλαχία.Ξένοι περιηγητές αναφέρουν ότι περνούσε από το Ξηρολίβαδο,στάθμευε στο μεγάλο Χάνι του, το οποίο φιλοξενούσε μέχρι και 100 μουλάρια και άλογα!

" Ο Ρόβας εξεκίνησε, μεσ’ τη Βλαχιά να πάει, νύχτα σελώνει τ’ άλογο, νύχτα το καλιγώνει..."

Το όνομα του Ηπειρώτη κιρατζή Ρόβα,που τον περασμένο αιώνα στα αγώγια του για τις Παραδουνάβιες περιοχές, το καραβάνι του άγγιζε τα 200 αλογομούλαρα,έγινε θρύλος και η λαϊκή Μούσα τον απαθανάτισε με το παρακάτω τραγούδι:

"Ο Ρόβας παιδιά μ' ξεκίνησε μες την Βλαχιά να πάει
γειά στο Ρόβα μου ,πάπια χήνα μου, να χεις το κρίμα μου.
Νύχτα σελώνει τ άλογα,νύχτα τα καλιγώνει
γεια σου Ρόβα μου,πάπια χήνα μου, να χεις το κρίμα μου.
Βάζει τα πέταλα χρυσά,καρφιά μαλαματένια
Νύχτα περνάει το Δούναβη μπαίνει στα Βουκουρέστια,
κι πέρα που ξεπέζευε ,όλοι τονε ρωτάγαν:
Ρόβα μ’ σαν τι μας ήφερες απο τα μαύρα Γιάννινα;
σας φέρνω εκατό παιδιά κι όλα Γιαννιωτοπαίδια
Τα τρία τα καλύτερα της ομορφιάς στολίδια,
το να το λεν Αυγερινό,το άλλο το λέν Φεγγάρι,
το τρίτο το καλύτερο το λέν Μαϊσιον ήλιο!

ΠΗΓΗ : EΦHM.ΠΡΩΙΝΟΣ ΛΟΓΟΣ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ, http://www.vlahoi.net,εγκυκλ.Ελευθερουδάκη.