Τσακωνιά

Τσακωνιά
===============
Η περιοχή της Τσακωνιάς βρίσκεται στην Κυνουρία, στα ανατολικά του νομού Αρκαδίας. Αποτελεί το μεγάλο μέρος του ανατολικού Πάρνωνα, ξεκινώντας από τις βουνοκορφές του και καταλήγοντας στις ακτές του Αργολικού κόλπου και του Μυρτώου πελάγους.
Τσακωνοχώρια με τσακώνικο πληθυσμό είναι ο Πραστός, η Σίταινα, η Καστάνιτσα, ο Άγιος Ανδρέας (Βόρεια Κυνουρία), ο Τυρός, τα Σαπουνακαίϊκα, τα Πέρα Μέλανα, η Πραματευτή, η Βασκίνα, το Λιβάδι, η Σαμπατική και το Λεωνίδιο (Νότια Κυνουρία).

Τσακώνικη γλώσσα
---------------------------
Οι Τσάκωνες, λόγω της γεωγραφικής απομόνωσης του τόπου τους, διατήρησαν πολλά στοιχεία της Δωρικής διαλέκτου. Έτσι λοιπόν, ενώ η επίσημη Ελληνική γλώσσα και οι κύριες διάλεκτοί της προήλθαν από την Ελληνιστική κοινή γλώσσα, η Τσακώνικη γλώσσα προήλθε απ’ ευθείας από την Δωρική διάλεκτο της Αρχαίας ελληνικής γλώσσας. Μπορεί έτσι να ταξινομηθεί σαν εντελώς διαφορετική γλώσσα από την Ελληνική και όχι διάλεκτος.
Τρεις οι εκδόσεις της τσακώνικης γλώσσας: της βόρειας Τσακωνιάς, της νότιας Τσακωνιάς και της Προποντίδας (μικρασιατικά παράλια). Η τσακώνικη γλώσσα της νότιας Τσακωνιάς είναι η επικρατέστερη, με τους περισσότερους ομιλητές.
Στο παρελθόν τα τσακώνικα ομιλούνταν εκτός της Τσακωνιάς και σε γειτονικές περιοχές της Λακωνίας, αλλά και σε τσακώνικες αποικίες στη θάλασσα του Μαρμαρά (μικρασιατικά παράλια Προποντίδας, Τουρκία). Μέχρι το 1997 διδασκόταν από ντόπιους καθηγητές στο γυμνάσιο του Τυρού. Στο πέρασμα του χρόνου το λεξιλόγιο της γλώσσας επηρεάστηκε πολύ από την επίσημη Ελληνική γλώσσα.

Είναι η αρχαιότερη ζωντανή και ομιλούμενη γλώσσα στην Ελλάδα και ίσως στον κόσμο.

Τα κυριότερα γλωσσικά στοιχεία που αποδεικνύουν ότι η Τσακωνική έχει στενούς δεσμούς με την Αρχαία Λακωνική είναι:
1. Διατήρηση του Δωρικού «α» αντί για το Ιωνικό «η»: μάτηρ=μήτηρ, αμέρα=ημέρα.
2. Αποβολή τελικού «ς»: τοίχο=τοίχος.
3. Τροπή του «σ» σε δασεία μεταξύ δύο φωνηέντων και αποκοπή του:
ορώσα-ορώα-ορούα=βλέπουσα.
4. Διατήρηση του δίγαμμα «F» που είχε ήδη χαθεί στα 800 π.X. από την Iωνική:
Fαρνός-βάννε-βαννί, βαννιούλι = αρνάκι.
5. Ρωτακισμός (τροπή του τελικού «ς» σε «ρ» όταν ακολουθεί φωνήεν):
καλέρ ένι=καλός είναι, πουρ επέτσερε=πως είπες.
6. Τροπή του «υ» σε «ου» ή «ιου» ανάλογα με το σύμφωνο πριν:
κούε=κύων, λιούκο=λύκος.
7. Τροπή του «θ» σε «σ»: σέρι=θέρος, Ασαναίοι=Αθηναίοι.

Σημείωση
Η Γλώσσα είναι στον κατάλογο των υπό εξαφάνιση γλωσσών της UNESCO. Βοήθησε να μην χαθεί βρίσκοντας βιβλία, ψάχνοντας στο internet και διαδίδοντας την ιδέα αυτή.

Τσακώνικη ενδυματολογία
-----------------------------------------
Ο Τζουμπές είναι παραδοσιακή γυναικεία ενδυμασία της Τσακωνιάς, εξέλιξη της παλιάς ενδυμασίας των αρχοντισσών του Πραστού. Οι τζουράδες (κυράδες) ή «δακτυλιδούδες» (λόγω των δαχτυλιδιών με πολύτιμα πετράδια ) φορούσαν:

1. «Όγγιουμα» (ένδυμα), μεταξωτό πουκάμισο ως τον αστράγαλο με κεντίδια.
2. «Βραχάνι» (φουστάνι), φαρδύ λαδοπράσινο ύφασμα που κούμπωνε στην μέση.
Είχε φαρδιά ταινία από κόκκινη τσόχα, τον «ποδόγιουρε».
3. «Ζιπούνι», χρυσοΰφαντη ζακέτα, με μακριά φαρδιά μανίκια, τα«καλκάνια».
4. «Τζουμπές», εξωτερικός ποδήρης επενδύτης από κόκκινη τσόχα ή ατλάζι.
Φοριέται μόνο από νύφες και νιόπαντρες γυναίκες υψηλής τάξης.
5. «Μαγλίκι», μεταξωτό μαντήλι γύρω από τον λαιμό και καλύπτει το στήθος.
Στερεώνεται με χρυσή αδαμάντινη πόρπη στην δέστρα, η οποία σφίγγει τη μέση όπου προσαρμόζεται το ασημοζούναρο με δύο αργυρές πόρπες.
6. «Φέσι», με πλούσια μακριά γαλάζια μεταξωτή φούντα.
Οι δύο πατροπαράδοτες μεγάλες πλεξίδες τυλιγμένες γύρω από το κεφάλι.

Τσακώνικοι χοροί και τραγούδια
------------------------------------------
Ο Τσακώνικος χορός είναι το μοναδικό ίσως δείγμα αρχαίας ελληνικής μουσικής σαν σύνολο μελωδίας, ρυθμού και χορού που διασώθηκε ως σήμερα, όντας ιερός λατρευτικός χορός. Θεωρείται αναπαράσταση της προσπάθειας του Θησέα να βγει από το Λαβύρινθο ή ότι είναι ο χορός “Γέρανος” που περιγράφει ο Πλούταρχος. Μεταφέρθηκε από τους Μινωίτες και διατηρήθηκε από τους Μυκηναίους της Λακωνίας που κατέφυγαν στον Πάρνωνα (1100 π.Χ.) για να αποφύγουν τους Δωριείς. Με την επικράτηση του Δωδεκάθεου ο χορός αφιερώθηκε στον Απόλλωνα, αναπαριστώντας τη νικηφόρα μάχη με το φίδι.

Μεγαλοπρεπής, παγανιστικός και μυσταγωγικός, ο «κλειστέ» (κλειστός) τσακώνικος χορός μαζί με τον αρχαιότατο ρυθμό του και τη μελωδία του αποτελούν ένα ενιαίο σύνολο ιερού λατρευτικού χορού. Ο κλειστέ χορευόταν στις «κλειστές» διασκεδάσεις που δεν μπορούσαν να χορέψουν σε ανοιχτό χώρο. Τα χέρια περασμένα, το δεξί του δευτέρου κάτω από το αριστερό του πρώτου και πιασμένα με τα δάχτυλα σταυρωτά και σφιγμένα, τα κορμιά κολλητά το ένα με το άλλο, χωρίς περιθώρια “άνεσης”. Τα βήματα αργά, μετρημένα. Ο χορός ξετυλίγεται με κύκλους, στροφές, διπλώματα και ξεδιπλώματα, σε 5/8 (αργός) ή 5/4 (γρήγορος).
Άλλοι τσακώνικοι χοροί είναι οι: «τεσσέρα», «στα τρία» (τα τσία), «πέρα η μεριά».