ΓΙΑΤΙ ΤΟ ΛΕΜΕ ΕΤΣΙ.....2

Του πήρε τον αέρα..
===================
Η έκφραση αυτή έχει παραμείνει από την αρχαία Ελλάδα και συγκεκριμένα από τις ναυμαχίες που έδιναν οι αρχαίοι Έλληνες. Οποίος μπορούσε να εκμεταλλευτεί καλύτερα τον αέρα μπορούσε να κινηθεί πιο γρήγορα άρα και να νικήσει. Έτσι οποίος έπαιρνε τον αέρα ήταν και ο νικητής.

  

Κάλλιο αργά παρά ποτέ.
===================
Όταν ο Σωκράτης, σε περασμένη πια ηλικία αποφάσισε να μάθει κιθάρα, τον πείραξαν οι φίλοι του, λέγοντας του: «Γέρων ών κίθαριν μανθάνεις;...». Κι ο Σωκράτης τότε απάντησε: «Κάλλιον οψιμαθής ή αμαθής (παραμένειν)».

  

  

Δίνω τόπο στην οργή.
=================
Δώσε τόπο της οργής», φράση που την βρίσκουμε στην «Αντιγόνη» του Σοφοκλή (718): «είκε θυμώ και μετάστασιν δίδου». Αυτά τα λόγια λεει ο Αίμωνας στον πατέρα του τον Κρέοντα , που επιμένει να τιμωρήσει την Αντιγόνη, γιατί δεν υπάκουσε στη διαταγή του και έθαψε τον αδελφό της Πολυνείκη. «Είκε» σημαίνει υποχώρησε, «θυμώ και» αντί «και θυμώ μετάοτασιν δίδου» , δηλαδή, και άλλαξε γνώμη, δηλαδή, δώσε τόπο στην οργή. Στις «Ευμενίδες» του Αισχύλου (847) λεει η θεά Αθηνά στο Χορό (των Ευμενίδων): «οργάς ξυνοίσω σοι γεραιτέρα γαρ ει». Η λ έξη οργή έχει και τη σημασία: διάθεσης, των αισθημάτων, όπως κι εδώ «θα δώσω τόπο στην οργή», θα υποχωρήσω και θα ανεχθώ τις διαθέσεις σου (ξυνοίσω που σημαίνει συνοίσω , μέλλων του συμφέρω, εδώ ανέχομαι, συγχωρώ, υπομένω), γιατί είσαι γεροντότερη (Ευριπ. Ελ. 80, Απόσπ. 31) «οργή είκειν» κ.ά.

Άρες μάρες κουκουνάρες. Η Έκφραση προέρχεται από αρχαίες Ελληνικές κατάρες. Στον ενικό η λέξη είναι Κατάρα Κατ-άρα Με την πάροδο των χρόνων για λόγους καθαρά εύηχους και μόνο προσετέθη και το «Μ». Δηλαδή: Κατ-άρα-μάρα. Και έτσι στη νεότερη ελληνική έγινε -αρα-μάρα, άρες μάρες, έβαλαν και την «κούφια» ομοιοκατάληκτη λέξη κουκουνάρες (κούφια δεν είναι τα κουκουνάρια;)και δημιουργήθηκε αυτή η καινούρια φράση! την λέμε όταν θέλουμε να δηλώσουμε πως ακούσαμε κάτι χωρίς νόημα και χωρίς ουσία!
 

 

Σε τρώει ή μύτη σου, ξύλο θα φας.
===========================
Στην αρχαία Ελλάδα πίστευαν πως ο «κνησμός», η φαγούρα, δηλαδή, του σώματος, ήταν προειδοποίηση των Θεών. Πίστευαν πως όταν ένας άνθρωπος αισθανόταν φαγούρα στα πόδια του, θα έφευγε σε ταξίδι. Όταν πάλι τον έτρωγε η αριστερή του παλάμη, θα έπαιρνε δώρα. Η πρόληψη αυτή έμεινε ως τα χρόνια μας. «Με τρωει το χέρι μου χρήματα θα πάρω», συνηθίζουμε να λέμε όταν συμβαίνει κάτι τέτοιο. Οι αρχαίοι όμως, θεωρούσαν γρουσουζιά, όταν αισθανόταν φαγούρα στην πλάτη, στο λαιμό, στα αφτιά και στη μύτη. Κάποτε για παράδειγμα, ο βασιλιάς της Σπάρτης Άγις, ενώ έκανε πολεμικό συμβούλιο με τους αρχηγούς του, είδε ξαφνικά κάποιον από αυτούς να ξύνει αφηρημένος το αφτί του. Αμέσως σηκώθηκε πάνω και διέλυσε το συμβούλιο.- Θα έχουμε αποτυχία οπωσδήποτε. Οι θεοί προειδοποίησαν τον Αρίσταρχο. Ας αναβάλουμε για αργότερα την εκστρατεία…Οι Σπαρτιάτες πίστευαν ακόμη ότι τα παιδιά που αισθάνονταν φαγούρα στη μύτη τους, θα γινόντουσαν κακοί πολεμιστές. Έτσι, όταν έβλεπαν κανένα παιδί να ξύνει τη μύτη του, το τιμωρούσαν, για να μην την ξαναξύσει άλλη φορά. Από την πρόληψη αυτή βγήκε η φράση : «η μύτη σου σε τρώει, ξύλο θα φας».


  

ΓΙΑΤΙ ΤΟ ΛΕΜΕ...ΕΤΣΙ.......

Τα σπάσαμε.
=============
Οι αρχαίοι Κρήτες την παραμονή του γάμου τους, συγκέντρωναν σε ένα μεγάλο δωμάτιο διάφορα πήλινα βάζα κι ενώ τραγουδούσαν και χόρευαν, τα έσπαζαν ένα ένα. Η συνήθεια αυτή με τον καιρό, γενικεύτηκε σε όλη την Ελλάδα. Από αυτή την συνήθεια βγήκε η φράση «τα σπάσαμε» που τη λέμε μετά από κάθε διασκέδαση.

Ες αύριον τα σπουδαία.
====================

Αυτή η παροιμιακή φράση είναι του Πλουτάρχου, από το βίο του Πλουτάρχου που αναφέρεται στον Πελοπίδα. Ανήκει στον Θηβαίο στρατηγό Αρχία (4ος αι. π.Χ.), φίλο των Σπαρτιατών, όταν σε ένα συμπόσιο κάποιος του πήγε ένα γράμμα, που περιείχε την πληροφορία ότι κινδύνευε από τους δημοκρατικούς και τον Πελοπίδα που είχε επιστρέψει στη Θήβα από την Αθήνα κρυφά. Βρισκόμαστε στο 379 π.Χ. Ο Αρχίας, πάνω στο γλέντι και μέσα στη χαρά του, πάνω στη μέθη της δύναμής του και της εξουσίας, αμέλησε να το ανοίξει. Αντί να ανοίξει την επιστολή και να τη διαβάσει, την έβαλε στην άκρη λέγοντας «εις αύριον τα σπουδαία», δηλαδή αύριο 8α διαβάσω τα σημαντικά πράγματα που περιέχει αυτή η επιστολή. Αυτό ήταν και το λάθος του. Σε λίγο δολοφονήθηκε και αυτός και οι φίλοι του.

  

Τα τσούξαμε.
===============
Στην αρχαιότητα, υπήρχαν πολλές γυναίκες, που έπιναν πολύ κρασί, ανακατεύοντας το ποτό τους με μια ειδική σκόνη, που έκανε το κρασί να γίνεται πιο πικάντικο. Απ’ αυτό βγήκε και η φράση «τα τσούξαμε».

 

Αέρα!!!!!!!!!!!!!!!!
==============

Στην αρχαία Ελλάδα, όταν άρχιζε κάποια μάχη, οι πολεμιστές έπεφταν πάνω στον αντίπαλό τους, φωνάζοντας «αλαλά», λέξη που δεν είχε κανένα νόημα, αλλά ήταν απλώς πολεμική κραυγή. Απ’ αυτό, ωστόσο, βγήκε η λέξη «αλαλάζω» και η αρχαία φράση «ήλόλαζον την νίκην». Ο αλαλαγμός χρησιμοποιήθηκε και στους νεότερους πολέμους, τόσο για εμψύχωση των πολεμιστών, ιδίως στις εφόδους, όσο και σαν επωδός της νίκης, αφού αντικαταστάθηκε η λέξη «Αλαλά» με τη λέξη «Aέρα». Αλλά ποιο ήταν πάλι το γεγονός εκείνο που έκανε τη λέξη «Αέρα» να επικρατήσει σαν πολεμική κραυγή;Κατά την πολιορκία των Ιωαννίνων (1912-13), οι οβίδες του εχθρού, που χτυπούσαν εναντίον των οχυρωματικών θέσεων του στρατού μας, δεν έφερναν σχεδόν κανένα αποτέλεσμα, εκτός από το δυνατό αέρα, που δημιουργούσαν ολόγυρα οι εκρήξεις. Σε κάθε τέτοια, λοιπόν, αποτυχημένη βολή, οι Έλληνες στρατιώτες -προπαντός όμως οι θρυλικοί Τσολιάδες- φώναζαν όλοι μαζί «Αέρα!», θέλοντας με τον τρόπο αυτό να εκδηλώσουν τη χαρά τους για την εχθρική αποτυχία (ειπώθηκε για πρώτη φορά από εύζωνα του 1/38 Συντάγματος Ευζώνων). Η λέξη, όμως, «Αέρα» έγινε ένα πραγματικό σύμβολο κατά τον πόλεμο της 28ης Οκτωβρίου 1940.

  

Αισώπου βίος

Αισώπου βίος
=============

Ο Αίσωπος υπήρξε αρχαίος Έλληνας μυθοποιός και θεωρείται ιδρυτής του λογοτεχνικού είδους που σήμερα ονομάζεται παραβολή ή αλληγορία.

Για τη ζωή του δεν υπάρχουν ακριβείς και συγκεκριμένες πληροφορίες. Κατά πάσα πιθανότητα γεννήθηκε από οικογένεια δούλων το 625 π.Χ. στο Αμόριο της Φρυγίας, ενώ σύμφωνα με άλλους γεννήθηκε στη Σάμο, ή Θράκη, ή Σάρδεις ή την Αίγυπτο. Κατά το βίο του επισκέφθηκε πολλούς τόπους καθότι υπήρξε παθιασμένος ταξιδευτής.

Μεταγενέστερες μαρτυρίες τον αναφέρουν να συμμετέχει στο συμπόσιο των 7 Σοφών και να ελέγχει με την ευφυολογία και τη σοφία του τους λόγους των. Επίσης τον φέρουν στις Σάρδεις στην Αυλή του βασιλιά Κροίσου του οποίου ήταν ευνοούμενος και σύμβουλος. Είναι ο διασημότερος από τους αρχαίους μυθοποιούς, αναμφισβήτητος πατέρας του αρχαίου μύθου. Τη βιογραφία του συνέγραψε τον 14ο μ.Χ. αιώνα ο μοναχός Μάξιμος Πλανούδης και περιέχονται σ’ αυτή πολλά ανέκδοτα γα τη ζωή και την εν γένει δράση του. Θεωρείται επίσης ως ο κορυφαίος της λεγόμενης διδακτικής μυθολογίας.

Σύμφωνα με μιαν εκδοχή, στάλθηκε από τον Κροίσο με προσφορές δώρων στο ναό του Απόλλωνα στους Δελφούς όπου βλέποντας τις απάτες των εκεί ιερέων και την απληστία τους, τους κατηγόρησε με σαρκαστικό τρόπο. Εκείνοι τότε, αποφάσισαν να τον θανατώσουν με δόλο. Πήραν λοιπόν από το ιερό του ναού «φιάλην χρυσήν» και αφού την έκρυψαν στις αποσκευές του, κατόπιν τον κατηγόρησαν για κλέφτη και ιερόσυλο. Έτσι με σκηνοθετημένη κατηγορία τον καταδίκασαν σε θάνατο και τον σκότωσαν ρίχνοντας τον στον γκρεμό από τη κορυφή του Παρνασσού Υάμπεια. Αμέσωςόμως μετά τον θάνατό του επήλθε πείνα και δυστυχία στον τόπο.

Κατά μιαν άλλη εκδοχή, δούλευε σε κάποιον κτηματία ως δούλος βοσκός. Κάποια ημέρα, που είδε τον επιστάτη να χτυπά άδικα έναν άλλο δούλο, έτρεξε να τον βοηθήσει και έτσι ο επιστάτης για να τον εκδικηθεί τον κατηγόρησε στο αφεντικό, ο οποίος τον μετέφερε στην αγορά της Εφέσσου προκειμένου τον πουλήσει. Εκεί τον αγόρασε ο σοφός Ξάνθος από τη Σάμο, που εκτίμησε το έξυπνο βλέμμα του και τον πήρε μαζί του ως δούλο. Μαζί του άρχισε να ταξιδεύει και να γνωρίζει τον κόσμο. Στη συνέχεια ο Ξάνθος τον πούλησε στον επίσης Σάμιο σοφό Ιάδμονα. Αυτός εκτιμώντας τα πνευματικά χαρίσματά του και κυρίως την σοφία και την ευφυΐα του, τον απελευθέρωσε.

Κάποτε έφτασε και στη περιοχή των Δελφών όπου επισκέφθηκε το περίφημο Μαντείο. Ο Αίσωπος ειρωνεύθηκε τους ιερείς……………ότι μαντεύουν για να πλουτίζουν και τους κατοίκους, ότι αντί να καλλιεργούν τα κτήματά τους και να φροντίζουν τα ζώα τους ζούσαν από τ’ αφιερώματα των προσκυνητών. Αυτό το θράσος εξόργισε τους ιερείς του Μαντείου οι οποίοι τον παγίδεψαν, τοποθετώντας ένα χρυσό ποτήρι στις αποσκευές του και κατόπιν τον κατηγόρησαν ως κλέφτη και ιερόσυλο. Έτσι τον καταδίκασαν σε θάνατο, ρίχνοντας τον από τις κορυφές των Φαιδριάδων, κάποια απόκρημνα βράχια, στον Παρνασσό.

Σύμφωνα με τη παράδοση, ο Απόλλων τιμώρησε την αδικία στέλνοντας στους κατοίκους των Δελφών μεγάλη πείνα και λιμό, που επέφερε μεγάλες απώλειες. Αυτοί τότε για να εξιλεωθούν, έστησαν μια μαρμάρινη στήλη προς τιμήν του Αισώπου. Όπως και να ‘χει, επειδή υποστήριζε μια ζωή την αλήθεια, ήταν φυσικό να δολοφονηθεί. Αξίζει να σημειωθεί τέλος, ότι δεν έγραψε ποτέ ούτε λέξη, αλλά όλους τους μύθους εδιηγείτο προφορικά.

Επιλογή μύθων του σε πεζό λόγο εξέδωσε ο Δημήτριος ο Φαληρεύς στα τέλη του 4ου αιώνα π.Χ. Η συλλογή αυτή δεν σώζεται και μόνο ποιητικές επεξεργασίες του Βαβρίου (ελληνικά), του Φαίδρου (λατινικά) και άλλων διέσωσαν το υλικό της συγκεκριμένης επιτομής. Όλες οι σωζόμενες σήμερα συλλογές είναι πολύ μεταγενέστερες και προέρχονται από τον 1ο ή 2ο αιώνα και εντεύθεν. Οι μύθοι του έχουν συγκεντρωθεί σε «Συλλογή Αισώπειων Μύθων» και πρωταγωνιστές σ’ αυτούς είναι ως επί το πλείστον, ορισμένα ζώα όπως αλεπού, λύκος, λιοντάρι, ελάφι κ.ά. Κυρίως είναι διάλογοι μεταξύ ζώων που ομιλούν κι ενεργούν ως άνθρωποι, ενώ υπάρχουν και ορισμένοι με ανθρώπους ή θεούς διατυπωμένοι ως μικρά σύντομα αφηγήματα. Ο χαρακτήρας τους είναι ηθικοδιδακτικός, συμβολικός και αλληγορικός. Οι Μύθοι του έχουν ιδιαίτερη χάρη, θαυμαστή απλότητα κι άφταστη διδακτικότητα! Είναι παρμένοι από τη καθημερινή ζωή και τη φύση. Είχε τη μοναδική ικανότητα να δίνει στα ζώα ανθρώπινες ιδιότητες, ψυχή και ομιλία, σε τέτοιο βαθμό που να θεωρείς ότι αυτή ήταν κάποτε η πραγματικότητα και όλα αυτά που διηγείται έχουν συμβεί. Βασικό χαρακτηριστικό των διηγήσεών του ήταν το επιμύθιο το οποίο ήταν εύληπτο για τα παιδιά και το λαό.

Λέγεται πως ανέφερε τους μύθους του όχι μόνο κατά τη διάρκεια της ζωής του αλλά και όταν απαιτήθηκε να υποστηρίξει την αθωότητά του στο δικαστήριο. Σε αυτούς διακρίνεται το ευρύ, παρατηρητικό του πνεύμα και η ικανότητά του να διδάσκει με μικρές, απλές ιστορίες, που πάντα έχουν κάποιο ηθικό δίδαγμα. Συνήθιζε με τη παρατηρητικότητα και τη βαθειά σοφία του να πλάθει τέτοιες ιστορίες και να τις διηγείται στον κοινωνικό του περίγυρο. Με τον καιρό απέκτησε μεγάλη φήμη κι όλοι επιθυμούσαν να ακούσουν κάποιο μύθο του σχετικά με κάποιο πρόβλημα τους. Σιγά-σιγά οι μύθοι του άρχισαν να μεταδίδονται από στόμα σε στόμα μεταξύ των ανθρώπων, μέχρι την ελληνιστική εποχή οπότε συγκεντρώθηκαν και παρουσιάστηκαν σαν ένα βιβλίο, αιώνες αργότερα.

Σύμφωνα με τον Πλούταρχο, ο Αίσωπος ήταν ταπεινής καταγωγής και πραγματικό τέρας ασχήμιας καθότι μαυριδερός, καμπούρης, τραυλός, κοντόλαιμος, στραβοπόδης με μύτη πλακουτσωτή και κεφάλι τριγωνικό, αλλά παράλληλα ευφυέστατος και ετοιμόλογος. Παρ’ ότι όσο ζούσε, ήταν δούλος οι Αθηναίοι αργότερα ανήγειραν ανδριάντα, προκειμένου να δείξουν ότι κάθε άνθρωπος αξίας, πρέπει να τιμάται ανεξάρτητα από τη καταγωγή του. Σύμφωνα με τον Ηρόδοτο, ήταν πολύ γνωστός «λογοποιός». Εκτός από τους μύθους γνώριζε και διηγούνταν πολλά αστεία και ανέκδοτα. Άλλοι υποστηρίζουν ότι δεν δημιούργησε μύθους αλλά τους συγκέντρωσε, τους συμπλήρωσε και τους τελειοποίησε. Αυτοί προέρχονταν είτε από τους αρχαιότερους Έλληνες είτε από άλλους λαούς, όπως οι Φρύγες. Δεν αποκλείεται βέβαια να επινόησε και ο ίδιος μερικούς απ’ αυτούς. Πάντως τους χρησιμοποίησε πολύ στη ζωή του, με τόση δεξιότητα κι επιτυχία, ώστε να συνδεθεί τελικά το όνομά του με αυτούς.

Οι Μύθοι του εκτυπωθήκαν πρώτη φορά στο Μιλάνο το 1479 μ.Χ. ακολούθησε αυτή του Παρισιού το 1547 και έκτοτε έχουν κυκλοφορήσει σε πάρα πολλές γλώσσες. Ο Κοραής τους τύπωσε το 1810 στο Παρίσι κι ακολούθησε κριτική έκδοση (1852) στη Λειψία από τον Χαλμ. Έκτοτε πολλές εκδόσεις παρουσιαστήκαν και οι Μύθοι εκτιμάται ότι έχουν διαβασθεί παγκοσμίως σχεδόν όσο κι η Βίβλος. Η πιο πρόσφατη έκδoσή τους έγινε από τον Οίκο ΡΕΝGUΙΝ του Λονδίνου (1997) σε 50.000 αντίτυπα. Η απόδοση τους στη νέα ελληνική γλώσσα έγινε από τους Ανδρόνικο Νούκιο και Γεώργιο Αιτωλό, που ζήσανε τον 16ο αιώνα.

Οι Αισώπειοι Μύθοι ήσαν γραμμένοι σε πεζό λόγο. Ως γνωστόν μέχρι τότε, μόνον ο έμμετρος λόγος (ποίηση) εθεωρείτο εκφραστικό είδος για τους συγγραφείς. Συνεπώς μπορεί να θεωρηθεί και ως πρωτοπόρος στο είδος του. Κυριαρχούσα ιδεολογία είναι η αποδοκιμασία του κακού στις πιο αντιπροσωπευτικές μορφές του……..της βίας, της απάτης, της αυθαιρεσίας, της προδοσίας, της ματαιοδοξίας, της αλαζονείας, της ψευδολογίας, της πλεονεξίας, της πονηριάς. Η αποδοκιμασία επιχειρείται άλλοτε με αναφορά στη Θεία Δίκη, άλλοτε με πειστικές υποδείξεις, πιο συχνά όμως με τη διαπίστωση του παραλογισμού του κακού, με τη γελοιοποίηση του καθώς και με τη φιλοσοφική ενατένιση της ζωής.

 

ΑΙΣΩΠΟΣ...............Το μονόφθαλμο ελάφι

ΑΙΣΩΠΟΣ...............Το μονόφθαλμο ελάφι
====================================
Κάποιο ελάφι είχε χάσει το ένα μάτι όταν το κυνηγούσαν κυνηγοί και τρέχοντας να σωθεί ένα ξερόκλαδο είχε μπει στο μάτι του. Από τότε έπρεπε να ‘ναι πολύ προσεκτικό και να γυρίζει το κεφάλι του δεξιά κι αριστερά για να βλέπει μήπως κινδυνεύει.

Μια μέρα έφτασε σε μια πυκνοφυτεμένη πλαγιά που κατέβαινε μέχρι την άκρη της θάλασσας.


- Ωραίο μέρος, σκέφτηκε το ελάφι. Εδώ μπορώ να βόσκω με ασφάλεια. Δε χρειάζεται να γυρίζω το κεφάλι μου δεξιά κι αριστερά. Θα στέκομαι πάντα με το γερό μου μάτι προς τη στεριά, αφού μόνο από εκεί κινδυνεύω.

Πέρασε καιρός και το ελάφι ζούσε εκεί ευτυχισμένο, ώσπου μια μέρα έτυχε να περνάει από εκείνη την ακρογιαλιά μια βάρκα με κυνηγούς που πήγαιναν σ’ ένα διπλανό νησί. Οι κυνηγοί είδαν το ελάφι που έβοσκε αμέριμνο και του έριξαν ένα βέλος.

Το δύστυχο ζώο σωριάστηκε στο χώμα και καθώς ξεψυχούσε μουρμούρισε:

- Εγώ φυλαγόμουν από τη στεριά κι ο θάνατος ήρθε απ’ τη θάλασσα.

Επιβιώνει όποιος είναι προετοιμασμένος για το απροσδόκητο.

Οι δυο φίλοι και η αρκούδα............ΑΙΣΩΠΟΣ

Οι δυο φίλοι και η αρκούδα............ΑΙΣΩΠΟΣ
======================================

Κάποτε δυο φίλοι βάδιζαν στον ίδιο δρόμο…………….ένα δρόμο άγνωστο μέσα από βουνά και κοιλάδες. Παρόλο που ευρίσκοντο σε άγνωστο μέρος, ο ένας εκ των δύο ένοιωθε ασφαλής διότι ήταν σίγουρος ότι ο φίλος του θα τον βοηθούσε να αντιμετωπίσει οποιοδήποτε κίνδυνο εμφανιζόταν.


Εκεί που περπατούσαν και συζητούσαν για να περάσει η ώρα, ξαφνικά μια αρκούδα παρουσιάστηκε μπροστά τους, στην μέση του δρόμου. Ο ένας άντρας, έτρεξε γρήγορα σε ένα κοντινό δέντρο, άρπαξε ένα κλαδί και σκαρφάλωσε. Έτσι κατάφερε να γλιτώσει από την αρκούδα που δεν τον έβλεπε. Ο άλλος άντρας, έμεινε για μια στιγμή ακίνητος και μετά έπεσε στο έδαφος με σκοπό να υποκριθεί ότι είναι νεκρός.

Το άγριο θηρίο, έτρεξε αμέσως πάνω από τον άντρα που ήταν στο έδαφος, με σκοπό να αρπάξει το θύμα του. Με τα γαμψά νύχια της, σήκωσε τον κακόμοιρο άντρα από το έδαφος. Τα πόδια και τα χέρια του άντρα είχαν γίνει από τον φόβο του τόσο άκαμπτα και παγωμένα ώστε η αρκούδα νόμισε ότι πραγματικά είχε βρει ένα πτώμα. Έτσι, παρά τον θυμό της, εγκατέλειψε τον άντρα και έφυγε μακριά, για να πάει στην φωλιά της.

Όταν ο άλλος αισθανόταν πλέον ασφαλής αφού δεν έβλεπε την αρκούδα κατέβηκε από τον δέντρο και ρώτησε τον σύντροφο του θέλοντας να κάνει και τον έξυπνο «Πες μου φίλε μου, τι σου είπε η αρκούδα όταν ήσουν ξαπλωμένος, τρέμοντας από τον φόβο; Πρέπει να σου είπε πολλά πράγματα σε αυτήν την μακριά συζήτηση σας».

Κι εκείνος του απάντησε: «Να μην ταξιδεύω από δω και μπρος με φίλους που με εγκαταλείπουν την ώρα του κινδύνου».

“Ουδείς φίλος ώ πολλοί φίλοι” (πολλοί φίλοι ισοδυναμούν με κανένα φίλο). Αριστοτέλης, 384-322 π.Χ.

“Επί δείπνα των φίλων βραδέως πορεύου, επί δε τας ατυχίας ταχέως” (στις δυσκολίες των φίλων να σπεύδεις πρώτος και στις χαρές τελευταίος). Χίλων ο Λακεδαιμόνιος, 600-520 π.Χ.

Είμαστε υπεύθυνοι και υπόλογοι για τους φίλους μας, διότι εμείς τους επιλέγουμε………………..υπάρχει τεράστια διαφορά μεταξύ φίλου και γνωστού.

Το λιοντάρι κι ο λαγός.........ΑΙΣΩΠΟΣ

Το λιοντάρι κι ο λαγός.........ΑΙΣΩΠΟΣ
=================================

Ένα λιοντάρι είδε ένα λαγό αποκοιμισμένο κι ετοιμαζόταν να τον φάει, όταν την ίδια στιγμή είδε να περνάει τρέχοντας ένα ελάφι. Παράτησε λοιπόν, το λαγό κι έτρεξε πίσω από το ελάφι, φεύγοντας όμως έκανε πολύ θόρυβο με αποτέλεσμα να ξυπνήσει ο λαγός και να φύγει!


Μετά από μεγάλο κυνηγητό, το λιοντάρι κατάλαβε πως δεν είχε ελπίδα να προφτάσει το ελάφι. Επέστρεψε τότε στο σημείο που είχε δει το λαγό, για να διαπιστώσει πως κι αυτός είχε γίνει άφαντος.

«Καλά να πάθω», είπε το λιοντάρι. «Άφησα το σίγουρο φαγητό που ήταν κάτω από τη μύτη μου, ελπίζοντας πως θα έπιανα κάτι μεγαλύτερο».

Η πενία πολλών εστίν ενδεής, η δ’ απληστία πάντων (η φτώχεια είναι έλλειψη πολλών πραγμάτων………η δε απληστία όλων). Αριστοτέλης, 384-322 π.Χ.

Το παιδί κλέφτης και η μητέρα του............ΑΙΣΩΠΟΣ

Το παιδί κλέφτης και η μητέρα του............ΑΙΣΩΠΟΣ
=============================================
Κάποτε ένα παιδί μικρό έκλεψε στο σχολείο την πλάκα (άβακα) ενός άλλου παιδιού και το μεσημέρι, όταν γύρισε στο σπίτι του, την έδειξε στη μητέρα του.
- Πού τη βρήκες; Το ρώτησε εκείνη.
- Στο σχολείο μου. Αποκρίθηκε το παιδί.
- Σε ποιο μέρος του σχολείου σου;
- Την είχε αφήσει ένα άλλο παιδί και εγώ την πήρα χωρίς να το καταλάβει.
- Μπράβο! Είπε η μητέρα ενθουσιασμένη. Φαίνεσαι έξυπνος. Διότι πίστευε πως ήταν εξυπνάδα που το παιδί της πήρε την ξένη πλάκα χωρίς να το καταλάβει ο συμμαθητής του.
Ύστερα από λίγο καιρό πήγε στο σπίτι του ένα πανωφόρι παιδικό.
- Πού το βρήκες; Ρώτησε η μητέρα.
- Στο σχολείο, απάντησε το παιδί.
- Σε κατάλαβαν που το πήρες;
- Όχι. Το έκρυψα κάτω από το δικό μου και έκανα κι εγώ πως ψάχνω να το βρω, μαζί με τα άλλα παιδιά.
Η μητέρα ευχαριστήθηκε πολύ που το παιδί της σκέφτηκε μια τέτοια πανουργία, να κλέψει το πανωφόρι, να το φορέσει κάτω από το δικό του και να κάνει τάχα πως το ψάχνει μαζί με τα άλλα τα παιδιά όταν το γύρευαν.
«Το παιδί μου εμένα είναι πολύ έξυπνο και θα προκόψει στη ζωή!», έλεγε μέσα της.
Κι ήταν ενθουσιασμένη που είχε ένα τόσο έξυπνο παιδί και ο ενθουσιασμός της, όσο περνούσε ο καιρός μεγάλωνε πιο πολύ, γιατί ο γιος της κουβαλούσε στο σπίτι όλο και περισσότερα πράγματα κλεμμένα.
Το παιδί μεγάλωνε, έγινε άντρας κι έγινε ο πιο επιτήδειος κλέφτης της περιοχής.
Κάποτε, όμως, τον έπιασαν, την ώρα που λήστευε ένα σπίτι, τον δίκασαν και τον καταδίκασαν σε θάνατο.
Την ώρα που τον έσερναν δεμένο για να τον πάνε στον τόπο, όπου ο δήμιος θα του έκοβε το κεφάλι, η μητέρα του έτρεχε πίσω από τη συνοδεία κι έκλαιγε, χτυπώντας το στήθος της με απελπισία.
- Γιε μου πού σε πάνε; Γιε μου! Πού σε πάνε; Φώναζε απελπισμένα.
Τότε ο κατάδικος σταμάτησε και παρεκάλεσε εκείνους που τον πήγαιναν να τον αφήσουν να πει κάτι κρυφά στη μητέρα του.
Εκείνοι δέχτηκαν, καθότι είχε λίγη ώρα ακόμα να ζήσει.
Τότε ο κατάδικος έσκυψε, τάχα να πει κάτι στ’ αφτί της μητέρας του και της το ξερίζωσε με τα δόντια του!
- Δεν ντρέπεσαι, καταραμένο παιδί! Φώναξε εκείνη, ουρλιάζοντας από τους πόνους. Δεν σου φτάνουν τόσα εγκλήματα που έκανες, μόνο φέρνεσαι έτσι και στη μητέρα που σε γέννησε;
- Εσύ φταις για το κατάντημά μου, της αποκρίθηκε ο κατάδικος. Αν με μάλωνες όταν έκλεψα για πρώτη φορά εκείνη την πλάκα και σου την έφερα, σήμερα δεν θα με πήγαιναν να μου κόψουν το κεφάλι.
Ο εν λόγω μύθος αρμόζει πλήρως στη διαμόρφωση του χαρακτήρα και της συμπεριφοράς του νεοέλληνα……….

   

ΠΕΡΙ.....ΗΘΟΥΣ...........

Περί ήθους
===========
Στη μάχη των Πλαταιών μαζί με τους Αιγινήτες υπηρετούσε ο Λάμπων υιός του Πυθέα ο οποίος κάποια στιγμή αφού ζήτησε να δεί τον Παυσανία του είπε το εξής:

«Γιε του Κλεόμβροτου, οι υπηρεσίες που πρόσφερες είναι πέρα από κάθε προσδοκία. Οι Θεοί σου έδωσαν το προνόμιο να γίνεις σωτήρας της Ελλάδας και να γράψεις το όνομά σου στην ιστορία.

Τώρα, ως επισφράγιση όλων αυτών, υπάρχει κάτι ακόμα που απομένει να κάνεις για να αυξήσεις τη φήμη σου και ταυτόχρονα να κάνεις τους ξένους να σκεφτούν καλύτερα την επόμενη φορά που θα προσβάλουν ή θα πειράξουν τους Έλληνες.

Όταν ο Λεωνίδας σκοτώθηκε στις Θερμοπύλες, ο Ξέρξης κι ο Μαρδόνιος του έκοψαν το κεφάλι και το κάρφωσαν σ’ έναν πάσσαλο. Ανταποδίδοντας τα ίδια θα κερδίσεις τον θαυμασμό όχι μόνο όλων των Σπαρτιατών αλλά και όλων των Ελλήνων. Κάρφωσε το σώμα του Μαρδόνιου σ’ έναν πάσσαλο κι ο Λεωνίδας, ο αδελφός του πατέρα σου, θα έχει πάρει εκδίκηση».

Ο Λάμπωνας πίστευε ότι η πρόταση του θα γινόταν δεκτή. Ο Παυσανίας ωστόσο απάντησε ως εξής:

«Σ’ ευχαριστώ, Αιγινήτη φίλε μου, για την καλή πρόθεση και το ενδιαφέρον σου για εμένα όμως όσον αφορά στην κρίση σου, έκανες λάθος.

Πρώτα εκθειάζεις εμένα και την πατρίδα μου με επαίνους για τη νίκη μου κι έπειτα τα εκμηδενίζεις όλα συμβουλεύοντάς με να βεβηλώσω το σώμα ενός νεκρού και λέγοντας ότι η φήμη μου θα απλωθεί περισσότερο, αν διαπράξω μια βάρβαρη πράξη που ταιριάζει περισσότερο στους βαρβάρους τους οποίους εμείς οι Έλληνες θεωρούμε αποτρόπαια.

Η απάντηση μου είναι όχι………..σ’ αυτό το θέμα δε θα ικανοποιήσω τους Αιγινήτες ούτε κανέναν άλλο που προτείνει παρόμοιες πράξεις. Μου είναι αρκετό να ικανοποιήσω τους Σπαρτιάτες, που εκτιμούν την αξιοπρέπεια και την ευσέβεια στα λόγια και στα έργα.

Όσο για τον Λεωνίδα που για χάρη του μου ζητάς να εκδικηθώ, υποστηρίζω πως έχει πάρει ήδη άφθονη εκδίκηση…..ασφαλώς οι αμέτρητες ζωές που χάθηκαν είναι αρκετή αποζημίωση, όχι μόνο για τον Λεωνίδα αλλά και για όλους τους άλλους που έπεσαν στις Θερμοπύλες. Μην ξανάρθεις ποτέ να μου κάνεις παρόμοια πρόταση και να ευγνωμονείς την τύχη σου που φεύγεις ατιμώρητος». (Ηρόδοτος 78,79)

ΠΕΡΙ ......ΚΟΛΑΚΕΙΑΣ.....

Περί κολακείας
=============
ΚΟΛΑΚΕΣ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΑ
Η παρουσία τους στα ιστορικά δρώμενα υπήρξε έντονη και ορισμένες φορές καταλυτική δεν είναι εξάλλου τυχαίο ότι στη Βυζαντινή Αυτοκρατορία επί παραδείγματι, υπήρχαν «ειδικοί εκπαιδευτές» κολάκων οι οποίοι εκπαίδευαν στελέχη προκειμένου να εξελιχθούν σε επιτυχημένοι «αυλοκόλακες».
Χαρακτηριστικό ιστορικό παράδειγμα αποτελεί η περίπτωση του Δαμοκλή .
Όσον αφορά στον Δαμοκλή σύμφωνα με τον Κικέρωνα (“Ερωτήσεις Τυσκυλανές”, 5, 61-62) όταν ήταν τύραννος Συρακουσών ο Διονύσιος ο Πρεσβύτερος, υπήρχε μεταξύ των αυλικών του ο «αυλοκόλακας» Δαμοκλής, ο οποίος ζήλευε τα πλούτη και την ευζωία του Διονυσίου και συχνά τον μακάριζε.

Κάποια στιγμή ο Διονύσιος ρώτησε τον Δαμοκλή αν ήθελε να πάρει τη θέση του για μία ημέρα απολαμβάνοντας όλα τα προνόμια για τα οποία τον μακάριζε. Ο Δαμοκλής δέχθηκε με μεγάλη ικανοποίηση και αμέσως με διαταγή του Διονυσίου του φόρεσαν τη βασιλική ενδυμασία και τον συνόδευσαν στη μεγάλη τραπεζαρία όπου μπορούσε να απολαύσει όποιο είδος φαγητού επιθυμούσε. Ο Δαμοκλής ενώ απολάμβανε τη βασιλική μεταχείριση, παρατήρησε πάνω από το κεφάλι του να κρέμεται μεγάλο ξίφος το οποίο συγκρατούσαν τρίχες αλόγου, οι οποίες θα μπορούσαν ανά πάσα στιγμή να κοπούν με αποτέλεσμα το ξίφος να πέσει στο κεφάλι του.

Ο Δαμοκλής εξέφρασε την απορία του σχετικά με το ξίφος στον Διονύσιο και εκείνος του απάντησε: «Το σπαθί το τοποθέτησα εγώ ο ίδιος προκειμένου να μου θυμίζει να παίρνω τις σωστές αποφάσεις για το λαό μου και σε πόσο μεγάλο κίνδυνο είναι η ζωή μου καθημερινά». Ο Δαμοκλής όταν άκουσε την εξήγηση του Διονυσίου πανικοβλήθηκε συνειδητοποιώντας ταυτόχρονα πόσο διαφορετική είναι η ζωή ενός άρχοντα συγκριτικά με αυτό που πίστευε. Για αυτό το λόγο άφησε αμέσως τη ζωή του άρχοντα αδιαφορώντας για τα μεγαλεία τις αξιώσεις και τις τιμές και ζήτησε να μεταφερθεί στη παλαιά ταπεινή του θέση.

Από το συγκεκριμένο γεγονός προήλθε η φράση “Δαμόκλειος σπάθη” που χρησιμοποιείται προκειμένου να δηλώσει μία επικείμενη μεγάλη καταστροφή, ή απειλή μεγάλου μεγέθους.

ΤΗΣ ΔΕΣΠΟΙΝΗΣ ΤΑ ΠΡΟΒΑΤΑ

Markos Bistakis




ΤΗΣ ΔΕΣΠΟΙΝΗΣ ΤΑ ΠΡΟΒΑΤΑ

της Δεσποινής τα πρόβατα, της Δεσποινής τ αρνία
της Δεσποινής ο κρίαρον ο χρυσοκωδωνάτος.
Σ' σης Δεσποινίτσας την αυλιάν ζεστόν ήλιος επαίρεν,
ην τις επαρρίγασεν (κρύωσε πολύ) ας πάει εκεί χουλιούται.
Σ΄σης Δεσπινίτσας την αυλίαν παούν χλοή στρωμένον,
ην τις επαρανύσταξεν , ας πάη εκεί κοιμάται.
Σ' σης Δεσποινίτσας την αυλίαν κρύον και πεγαδομμάδην,
ην τις αν επαραδίψασεν , ας πάη εκεί να πίνη.




ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΙ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΟΥΝΤΑΣ
ΙΩΑΝΝΙΔΗΣ ΣΑΒΒΑΣ
1870

   

Η Αρχαία Μακεδονική λαλιά του Μιλτιάδη Χατζόπουλου

Τα αρχαία κείμενα μιλάνε

Του Μιλτιάδη Χατζόπουλου*,

Επι σχεδόν διακόσια χρόνια η λαλιά των αρχαίων Μακεδόνων έχει αποτελέσει αντι­κείμενο αρχικά επιστημονικής έρευνας και, εν συνεχεία, και πολιτικής, αλλά και διπλω­ματικής εκμεταλλεύσεως. Ο λόγος είναι αφ’ ενός ότι η γλώσσα λογίζεται ως ένα από τα κύρια, αν όχι και το κυριότερο κριτήριο της εθνικής ταυτότητας, αφ’ ετέρου ότι το επι­χείρημα της ιστορικής συνέχειας μιας πλη­θυσμιακής ομάδας σ’ έναν τόπο εξακολου­θεί να είναι πρωτεύουσας σημασίας για την προβολή ή κατοχύρωση εδαφικών διεκδικήσεων. Ετσι, από μεν τους Ελληνες θεω­ρείται ότι η ελληνική εθνική ταυτότητα των αρχαίων Μακεδόνων δικαιώνει την ενσωμά­τωση του μεγαλύτερου μέρους της αρχαίας Μακεδονίας στηv ελληνική επικράτεια, από δε τους βόρειους γείτονες τους ότι τυχόν απόδειξη πως οι αρχαίοι Μακεδόνες ανήκαν σε άλλη εθνική ομάδα από τους Ελληνες συνηγορεί υπέρ των δικών τους διεκδικήσεων επί της περιοχής αυτής. Επειδή τα σωζόμε­να τεκμήρια της λαλιάς των αρχαίων Μακε­δόνων ως πολύ πρόσφατα ήσαν από λίγα ως ελάχιστα, το έδαφος ήταν ελεύθερο για την ανάπτυξη γλωσσολογικών θεωριών βασι­σμένων περισσότερο σε επιστημονικές προ καταλήψεις ή πολιτικές υστεροβουλίες πα­ρά σε ασφαλή δεδομένα.
Δεν σώζονται – αν ποτέ υπήρξαν – φιλολο­γικά κείμενα γραμμένα στη μακεδονική. Οι Μακεδόνες, όταν άρχισαν να παράγουν λο­γοτεχνικά έργα κατά τον 4ο αι. π.Χ., χρησι­μοποίησαν, όπως και πολλοί άλλοι Ελληνες, όχι τη δική τούς διάλεκτο αλλά τη λεγόμενη «αττική κοινή», τη γλώσσα των Αθηνών. Το μοναδικό κείμενο από λογοτεχνικό έργο σε μακεδονική διάλεκτο σώζεται στην κωμωδία του 4ου αι. π.Χ. «Μακεδόνες», του Αθηναίου Στράττιδος, όπου στην ερώτηση ενός Αθη­ναίου «σφΰραινα δ’ έστι τις;» (τι είναι η σφύραινα;) ένας Μακεδών αποκρίνεται «κόστραν μεν ύμμες, ωττικοί, κικλήσκετε» (σεις, οι Ατ­τικοί, την αποκαλείτε κέστρα). Οι Αθηναίοι δηλαδή αποκαλούν «κέστρα» ένα ψάρι που οι Μακεδόνες ονομάζουν «σφύραινα». Ο κομικός ποιητής δεν είναι βέβαια γλωσσολόγος, αλλά είναι προφανές ότι παρουσιάζει τον Μακεδόνα να μιλάει μια αδιαμφισβήτητα ελλη­νική διάλεκτο με στοιχεία τόσο της αρχαίας θεσσαλικής όσο και της αρχαίας ηπειρωτικής.
Εκτός από το χωρίο αυτό δεν μας παραδί­δονται παρά μεμονωμένες «γλώσσες», δηλαδή λέξεις σπάνιες που κίνησαν την περιέργεια και θησαυρίστηκαν από φιλολόγους των Λέξεων αυτών καθώς και τα σφάλματα των εκάστοτε γραφέων των χειρογράφων, που τις αντέγραφαν χωρίς να τις κατανοούν, καθιστούν τη χρήση τους επισφαλή. Πάντως οι λίγες αοφαλείς περιπτώοεις που παραδί­δονται επιβεβαιώνουν την ελληνική προέ­λευση των λέξεων:
1) Λέξεις καθημερινής χρήσεως, η.χ. καρπαία (από τον καρπό) όρχησις μακεδονική.
2) Ορολογία θεσμών, π.χ. πελιγάνες (από το «πέλειος»=γέρος) οι ένδοξοι, παρά δε Σύροις οι βουλευταί.
3) Επίθετα θεών, π.χ. Κυνηγάδας (Κυνήγιδης), Πασικράτα, Αγεμόνα (Ηγεμόνη) κ.ά.
4) Ονόματα μηνών, όπως Δίος (από τον Δία), Περίτιος (από τον Ηρακλή Περίτα, δη­λαδή Φύλακα), Αρτεμΐσιος (από την Αρτεμι) κ.ά.
Από τις φιλολογικές πηγές αντλούμε επί­σης τα ονόματα των αρχαιότερων μακεδό­νων βασιλέων (του 7ου και του 6ου αι. π.Χ., προτού δηλαδή αναπτυχθούν οι σχέσεις με την νοτιότερη Ελλάδα), που είναι όλα ελληνικά, δηλαδή έχουν ελληνική ετυμολογία: Περδίκκας, Αργαίος, Φίλιππος. Αέροπος. Αμύντας. Στο ίδιο συμπέρασμα οδηγεί η εξέταση των τοπωνυμίων που εισήχθησαν από τους κατακτητές Μακεδόνες στη χώρα που ονομάστηκε από το εθνικό τους όνομα Μα­κεδονία: Αιγεαί (δηλαδή η πόλη των αιγών), Ευπορία, Ηράκλειον, Ευρωπός κ.ά.
Πέρα όμως από τις φιλολογικές πηγές, έρ­χεται διαρκώς στο φως άφθονο επιγραφικό υλικό. Το πρόβλημα, όπως και με τα φιλολο­γικά κείμενα, είναι ότι, όταν επί Φιλίππου Β’, τον 4ο αι. Π.Χ., οι Μακεδόνες άρχισαν να γρά­φουν σε λίθο ή σε μέταλλο εκτενή κείμενα, δεν χρησιμοποίησαν τη διάλεκτο τους αλλά την αττική κοινή. Στη Μακεδονία ωστόσο έχουν ανευρεθεί χιλιάδες επιτύμβιες στάνες που μας παραδίδουν εκατοντάδες ανθρωπωνύμια. πολλά από τα οποία μπορούν να χαρακτηρισθούν μακεδονικά, είτε διότι απα­ντούν (είτε αποκλειστικά είτε κατά κύριο λόγο και νωρίτερα από αλλού) στη Μακεδονία (Αλέξανδρος, Φίλιππος. Παρμενίων, Αντίπα­τρος, Αρσινόη κ.ά.), είτε διότι παρουσιάζουν ιδιαίτερα φωνητικά φαινόμενα (π.χ. τη δια­τήρηση του αρχαίου μακρού /α/, τη σπορα­δική τροπή των άηχων συμφώνων σε ηχη­ρά), που αποκλείουν την περίπτωση δανεισμού από την αττική διάλεκτο, όπως Πτολεμαίος, Αμύντας, Μαχάτας, Αλκέτας, Βερενίκα (Φερενίκη), Βάλαγρος (Φαλακρός) κ.ά, Δεδομένου ότι τα αρχαία ελληνικά ανθρωπωνύμια σχηματίζονται, παράγονται ή συντίθενται από προσηγορικά (π.χ. Φίλιππος = ο φιλών τους ίππους), αποτελούν πρώτης τάξεως πηγή για τη γνώση της μακεδονικής διαλέκτου.
Οι επιγραφές μάς προσφέ­ρουν όμως και άλλες μαρτυρίες για τη μακεδονική διάλεκτο. Παρ’ όλον ότι ο Φίλιππος Β’ ει­σήγαγε τη χρήση της αττικής κοινής στα επίσημα κείμενα αντί της μακεδονικής διαλέκτου, οι συντάκτες ή οι χαράκτες των επιγραφών οι οποίοι χρησιμο­ποιούσαν τη μακεδονική στην καθημερινή ομιλία τους υπέ­κυπταν αναπόφευκτα σε σφάλ­ματα και αντικαθιστούσαν σπο­ραδικά τύπους της αττικής κοινής με τύπους της μητρικής διαλέκτου των. Έτσι σε επιγραφή της Αμφιπόλεως του 3ου αι. π.Χ. διαβάζουμε τη δοτική «χειριστά» αντί του αναμενόμενου «χειριστή». Σε τρεις δια­φορετικές επιγραφές βρίσκομε τον διαλε­κτικό τύπο «κόρα» αντί του αττικού «κόρη». Και δύο περιπτώσεις επιβεβαιώνουν τη διατήρηση του μακρού /α/. Σε άλλη επι­γραφή σώζεται ο διαλεκτικός τύπος του απα­ρεμφάτου «ανατιθήμειν» αντί του αττικού «ανατιθέναι».
Η πλούσια αυτή τεκμηρίωση θα έπρεπε να είχε θέσει τέρμα σε κάθε αμφιβολία σχετικά με τη λαλιά των αρχαίων Μακεδόνων. Η ανα­κάλυψη τα τελευταία χρόνια όχι μόνο λέξε­ων αλλά και συνεχών κειμένων στη μακεδονική διάλεκτο αίρει και την τελευταία δικαιολογία για καλόπιστες αμφιβολίες. Αρκεί κανείς να διαβάσει τους δύο πρώτους στί­χους του εκτενέστερου και καλύτερα σωζόμενου από αυτά ια κείμενα: [Θετί]μας και Διονυσιφώντος το τέλος και τον γάμον/καταγράφω και των άλλων πασάν γυ/[ναικ]ών και χηρών και παρθένων, μάλιστα δε Θετίμας, και / παρκαττίθεμαι μάκρωνι…
Πρόκειται για έναν «καταδεσμό», μαγι­κό κείμενο γραμμένο οε μολύβδινο έλασμα του πρώτου μισού του 4ου αι. π.Χ. Όπως αναμενόταν, η διάλεκτος παρουσιάζει συ­νάφεια με τις διαλέκτους της Ηπείρου και της Θεσσαλίας και είναι αδιαμφισβήτητα ελληνική.
(*) O Κος Μιλτιάδης Χατζόπουλος είναι Διευθυντής του Ινστιτούτου Ελληνικής και Ρωμαϊκής Αρχαιότητος του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών
Δημοσιεύτηκε στo ένθετο από το Βήμα, “Μακεδονίς Γή”, σελίδα 32, με τίτλο “Τα αρχαία κείμενα μιλάνε”

ΠΟΗΜΑΤΑ ΔΙΑΛΥΝΑΣ ΜΙΧΑΗΛ

Markos Bistakis 

ΠΟΗΜΑΤΑ
ΔΙΑΛΥΝΑΣ ΜΙΧΑΗΛ
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
1909






ΓΙΑΤΡΟΣ ΚΑΙ ΘΕΡΑΠΕΙΑ

Και άμα καλέση το γιατρό, σαν είσαι αρρωστάρης,
σου πιάνει αμέσως το σφυγμό και διατάσσει χάπια,
κινίνο και καθάρσιο και σκόνες για να πάρεις,
και βάλε και στα πόδια σου ολόμαλα τσουράπια.
Κι αν βοηθήσ' η κράσις σου και δεν τα κακαρώσης,
και πας τον εξοχώτατον κατόπιν να πληρώσης.
-Γιατρέ μου έγεινα καλά, λοιπόν τι να σου δίνω;
δυό βίζιτες, σκόνες επτά και τρείς δόσεις κινίνο.
-Μα και τη θερμομέτρηση δεν τήνε λογαριάζεις;
την συνταγή την άγραφη που σού παψε τον πόνο;
Τα ελησμόνησες αυτά ή θες να με πειράζης;
Δόσε για το χατήρτι σου τρακόσα φράγκα μόνο!
Κι ευθύς γροικάς ψιλή-ψιλή μια ζάλη στο κεφάλι,
και πας είς το σπητάκι σου και ξαναπέφτης πάλι!!

   

Η παιδεία του κρητικού λαού, "σώζει", δε σώζεται και οδηγεί στην ευθύνη ====== Μπισκιτζή Ιωάννα

Η παιδεία του κρητικού λαού, "σώζει", δε σώζεται και οδηγεί στην ευθύνη

=================================================


Μπισκιτζή Ιωάννα


λέκτορας κλασικής φιλολογίας


Ο πολιτισμός, ισχυρίζεται ο Εντγκάρ Μορέν, παράγει βαρβαρότητα , κυρίως κατακτητική και κυριαρχική. Η ελληνική κουλτούρα, ωστόσο, διείσδυσε στο εσωτερικό του ρωμαϊκού κόσμου, που είχε μετατραπεί σε αυτοκρατορία. Εξού η περίφημη 'ρήση του ποιητή: «Η ηττημένη Ελλάδα νίκησε τον άγριο κατακτητή της». Έτσι η βαρβαρότητα γέννησε πολιτισμό.


Στην Κρήτη, κατά τους δύο πρώτους αιώνες της βενετοκρατίας, η πολιτισμική επικοινωνία, ανάμεσα στους βενετούς και τους κρητικούς, ήταν αδύνατη κυρίως λόγω των συνεχών επαναστάσεων των αδούλωτων κρητικών . Η εκπαίδευση των Κρητικών για περισσότερα από διακόσια χρόνια γινόταν αποκλειστικά με το πνεύμα της παράδοσης, που μετέφεραν οι βυζαντινοί λόγιοι, οι οποίοι είχαν κατακλύσει το νησί μετά την πτώση της Πόλης. Τα πρώτα γράμματα, δηλαδή ανάγνωση και γραφή, διδάσκονταν από ιδιωτικούς δασκάλους, που παρέδιδαν μαθήματα κατ' οίκον, σε διδακτήρια με μικρό αριθμό μαθητών και σε σχολεία, που λειτουργούσαν σε μοναστήρια ή ήταν εξαρτημένα από την Εκκλησία. Το επίπεδο της διδασκαλίας ήταν υψηλό, όμως η παιδεία στη βενετοκρατούμενη Κρήτη παρουσιάζει ιδιαίτερη άνθηση μετά τα μέσα του 15ου αιώνα, οπότε εδραιώνεται η βενετική κυριαρχία και καταλαγιάζουν τα επαναστατικά κινήματα. Η ανάπτυξη των γραμμάτων και των τεχνών στην Κρήτη ανέδειξε τον Μάρκο Μουσούρο, τον πρώτο εκδότη των «Απάντων» του Πλάτωνα και άλλων αρχαίων κειμένων, τον Δομήνικο Θεοτοκόπουλο, τον μεγαλύτερο ζωγράφο όλων των εποχών τον Γεώργιο Χορτάτση, τον Βιτσέντζο Κορνάρο, κ.ά..


Οι ιδιωτικοί δάσκαλοι είχαν επωμιστεί το μεγαλύτερο βάρος της εκπαίδευσης στις κρητικές πόλεις, ωστόσο υπήρχαν και σχολεία, όπου η διδασκαλία γινόταν δωρεάν, όπως το ελληνικό σχολείο που ιδρύθηκε στον Χάνδακα με πρωτοβουλία του καρδινάλιου Βησσαρίωνα και λειτούργησε όλο τον 16ο αιώνα, κάτω από τον έλεγχο των φιλενωτικών, και το σχολείο της καθολικής αρχιεπισκοπής, από το οποίο αποφοιτούσαν οι μέλλοντες ιερωμένοι της Καθολικής Εκκλησίας. Εκκλησιαστικά σχολεία είχαν ιδρυθεί και στις επισκοπές Ρεθύμνης και Χανίων. Δωρεάν παρεχόταν η εκπαίδευση και στις μεγάλες καθολικές μονές του Χάνδακα. Τέτοιο δημόσιο σχολείο υπήρχε στη μονή του Αγίου Φραγκίσκου των Φραγκισκανών, από το οποίο είχε αποφοιτήσει, μετά τα μέσα του 14ου αιώνα, ο Κρητικός Πέτρος Φιλάργης, που ύστερα από μια λαμπρή εκκλησιαστική σταδιοδρομία εκλέχθηκε Πάπας με το όνομα Αλέξανδρος Ε΄ (1409-1410).


'Ετσι, η βαρβαρότητα της βενετικής κατοχής συνετέλεσε στο να συναντηθούν δημιουργικά η ελληνοβυζαντινή παράδοση με την λατινοϊταλική. Από τα μέσα του 16ου αιώνα, εκατοντάδες Κρητικών συνέρρεαν για ανώτερες σπουδές στα μεγάλα Πανεπιστήμια της Βόρειας Ιταλίας και κυρίως στο Πανεπιστήμιο της Πάδοβας, ένα από τα αρχαιότερα του κόσμου. Στο Πανεπιστήμιο αυτό, υπολογίζεται ότι κατά το διάστημα 1500-1700, τουλάχιστον χίλιοι κρητικοί σπούδασαν νομική και ιατρική. Οι τρεις Ακαδημίες, που ιδρύθηκαν με πρωτοβουλία σπουδασμένων στην Ιταλία, η Ακαδημία των Vivi στο Ρέθυμνο, των Stravaganti στον Χάνδακα και των Sterili στα Χανιά, βοήθησαν στην πνευματική άνθηση της Κρήτης, ενώ αρκετοί Κρητικοί παρέμειναν στην Ιταλία και σε άλλες χώρες της Ευρώπης, σταδιοδρομώντας εκεί σε υψηλά αξιώματα. Η Κρήτη έλαβε αλλά και έδωσε πολλά, ενώνοντας τον ελληνισμό της παλιάς βυζαντινής Ανατολής με τον ανερχόμενο ελληνισμό της αναγεννησιακής Δύσης ενώ συνέχισε να προσφέρει και μετά την κατάληψή της από τους Τούρκους το 1669, αφού οι Κρήτες πρόσφυγες μετέφεραν τον πολιτισμό τους στα Επτάνησα ή εγκαταστάθηκαν σε τουρκοκρατούμενες ελληνόφωνες περιοχές, συμβάλλοντας ουσιαστικά στην ανάπτυξη του Ελληνικού Διαφωτισμού, ο οποίος οδήγησε στην Επανάσταση του 1821.


Η παιδεία λοιπόν του κρητικού λαού, που συνυπάρχει με την περηφάνια, το πείσμα, και την αδούλωτη ψυχή των κρητικών, είναι αυτή που αναγνωρίζει και ο μέγιστος Νίκος Καζαντζάκης, όταν λέει πως όταν νιώθεις πως έχεις χρέος να κάμεις ό,τι μπορείς, για να σώσεις αυτό το λαό, εκείνος βλέπει την προσπάθειά σου με ειρωνεία και περιφρόνηση. Δεν έχει την ανάγκη κανενός για να σωθεί. Σώζει, δεν σώζεται. Ένα μονάχα σου μένει τότε: να δοκιμάσεις να γίνεις άξιος αυτού του λαού, να κερδίσεις τη δύναμη της δικής του ψυχής, που ποτέ δεν καταδέχτηκε ν' απατήσει τον εαυτό της ή τούς άλλους και που πάντα τολμάει ν' αντικρύζει, πρόσωπο με πρόσωπο, τη θεά εκείνη που δεν κάνει χατίρια και δεν κάθεται στα πόδια κανενός: την αγέλαστη κι' αδάκρυτη θεά, την ευθύνη.


Πηγές: 1)Ν. Μ. Παναγιωτάκη, Η παιδεία κατά τη βενετοκρατία, «Κρήτη: Ιστορία και Πολιτισμός»


2)Στυλιανού Αλεξίου, Η κρητική λογοτεχνία κατά τη βενετοκρατία, «Κρήτη: Ιστορία και Πολιτισμός»,1988


3)Έρευναι εν Βενετία. ΙΙ. Περί της Ακαδημίας του Χάνδακος και της πνευματικής ζωής εν Κρήτη κατά τον 16ον και 17ον αιώνα, «Θησαυρίσματα», τόμ. 5 (1968)


Κρητίστωρ


Πηγή : ΑΝΩΓΗ

  

Ο Βίκτωρ Ουγκώ για το Αρκάδι και την Κρήτη της Επανάστασης! Ιωάννα Μπισκιτζή

Ο Βίκτωρ Ουγκώ για το Αρκάδι και την Κρήτη της Επανάστασης!

Ιωάννα Μπισκιτζή

λέκτορας κλασικής φιλολογίας

Οι περισσότεροι γνωρίζουμε τον Βίκτωρα Ουγκώ ως τον σπουδαιότερο εκφραστή του ρομαντικού κινήματος και συγγραφέα του περίφημου μυθιστορήματος «οι Άθλιοι». Ο Βίκτωρ Ουγκώ όμως ήταν κι ένας από τους μεγαλύτερους φιλέλληνες. Η επανάσταση του 1866-69, το «δεύτερο '21», όπως ονομάστηκε, αποτελεί την κορυφαία έκφραση του πόθου των Κρητών για ελευθερία και εθνική αποκατάσταση. Το κυρίαρχο σύνθημα «Ένωσις ή Θάνατος», εκφράζει με σαφήνεια και επιγραμματικά τον εθνικό χαρακτήρα του Κρητικού Ζητήματος, που γρήγορα πήρε μεγάλες διαστάσεις και απασχόλησε σοβαρότατα την ελληνική και την ευρωπαϊκή διπλωματία, ως σημαντική πτυχή του όλου Ανατολικού Ζητήματος.

Τον Δεκέμβριο του 1866, έπειτα από πολλές παρακλήσεις των Ελλήνων για να υπερασπισθεί τους εξεγερθέντες Κρήτες, ο Βίκτωρ Ουγκώ γράφει : «Κραυγή τις μοί έρχεται εξ'Αθηνών. Εν τη πόλει του Φειδίου καί του Αισχύλου πρόσκλησίς τις μοί εγένετο, φωναί προφέρουσι τό όνομά μου. Τίς ειμί, ώστε ν'αξίζω τοιαύτης τιμής; ουδέν. 'Ηττημένος τις. Καί τίνες αποτείνονται πρός μέ; νικηταί. Ναί, ηρωϊκοί Κρήτες, καταδυναστευόμενοι σήμερον, έσεσθε νικηταί εν τω μέλλοντι. Εμμείνατε. Καίτοι πεπνιγμένοι, θέλετε θριαμβεύσει. Η διαμαρτύρησις εν αγωνία είναι ισχύς ...».

Κατά τους πρώτους μήνες της επανάστασης διεξάγονταν επικές μάχες σε όλη την Κρήτη. Τα γεγονότα του πρώτου έτους κορυφώθηκαν με την πολιορκία και το ολοκαύτωμα της ιστορικής Μονής Αρκαδίου (8 Νοεμβρίου 1866). Το γεγονός αυτό προκάλεσε ισχυρή συγκίνηση στην παγκόσμια κοινή γνώμη. Ο Ουγκώ τότε γράφει:

« ... Στο μοναστήρι του Αρκαδιού, που το 'χτισε ο Ηράκλειος, δεκάξι χιλιάδες τούρκοι πολεμάνε εκατόν ενενήντα εφτά άντρες και τριακόσιες σαράντα τρείς γυναίκες και παιδιά. Το τούρκικο ασκέρι έχει είκοσι έξη κανόνια, και δύο οβούζια. Οι έλληνες κρατάνε μονάχα διακόσια σαράντα ντουφέκια. Δυό μερόνυχτα βαστάει ο πόλεμος. Το μοναστήρι έγινε κόσκινο από διακόσιες μπόμπες. Ένα τειχί τινάχτηκε κι΄οι τούρκοι χύνουνται μέσα. Οι έλληνες ξακολουθάνε τη μάχη. Εκατόν πενήντα ντουφέκια έχουν ανάψει, μα παλεύουν ακόμα έξη ώρες από κελλί σε κελλί, κι΄ από σκαλί σε σκαλί. Δυο χιλιάδες κουφάρια είναι στίβα στην αυλή. Η στερνή αντίσταση λυγάει. Μυρμήγκια οι τούρκοι νικητές πλημμυράνε το μοναστήρι. Δεν απομένει παρά ένα δώμα φραγμένο, όπου βρίσκεται η μπαρουταποθήκη και σ΄ αυτό το δώμα, σ΄ αυτήν την παλαίστρα, κοντά στην άγια τράπεζα, τριγυρισμένος απ΄τα γυναικόπαιδα, ένας παπάς, ο ηγούμενος Γαβριήλ, προσεύχεται. Έξω πέφτουνε στη μάχη οι πατεράδες κι΄ οι άντρες. Μα να μή σκοτωθούνε και να ζήσουνε, θάταν η πιό τρανή κακοτυχιά για τις γυναίκες και τα παιδιά, που θα συρθούνε σε δυο χαρέμια. Την πόρτα την πελεκάνε οι τούρκοι με τσεκούρια. Τώρα θα τήνε σκίσουνε και θα πέσει.. Ο γέροντας παίρνει απ΄την άγια τράπεζα ένα κερί που καίει, απλώνει τη ματιά του πάνω στις γυναίκες αυτές και σ΄αυτά τα παιδιά, γέρνει τη φλόγα του κεριού πάνω στο μπαρούτι και τους σώζει. Μια τρομερή επέμβαση, η έκρηξη, στυλώνει τους νικημένους, η αγωνία γίνεται θρίαμβος, κι΄ αυτό το ηρωικό ταπεινό μοναστήρι, που πολέμησε σαν κάστρο, πεθαίνει σαν ένα ηφαίστειο. Δεν είναι μονάχα τα Ψαρά επικά, μήτε το Μεσολόγγι τρανό.

Αυτά είναι τα γεγονότα. Τι κάνουν οι πολιτισμένες κυβερνήσεις; Τι καρτεράνε; Μουρμουρίζουν: Υπομονή, το συζητάμε. Το συζητάτε! Σύγκαιρα όμως ξεριζώνουνε τις ελιές και τις καστανιές, τινάζουνε τα λιοτρίβια, καίνε τα χωριά, καίνε τα γεννήματα, διώχνουνε ολάκερους πληθυσμούς για να πεθάνουν απ΄την πείνα και την παγωνιά στο βουνό, σφάζουνε τους άντρες, κρεμάνε τους γερόντους, κι΄ ένας τούρκος, που βλέπει ένα παιδάκι κοιτάμενο στη γή του χώνει στα ρουθούνια τη φλόγα του λύχνου για να δει αν είναι πεθαμένο ή ζωντανό. Μ΄ αυτόν τον τρόπο στο Αρκάδι πέντε πληγωμένους τους φέρανε στη ζωή για να τους σφάξουν. Υπομονή, λέτε. Σύγκαιρα όμως το τούρκικο ασκέρι μπαίνει στις Μουρνιές, όπου μονάχα γυναικόπαιδα απομείνανε, και σα βγήκε απ΄το χωριό, δε μένει σ΄ αυτό τίποτ΄ άλλο παρά σωρός ερείπια που κυλούσαν απάνω σε σωρό από κουφάρια, μικρά και μεγάλα. Κι΄ η κοινή γνώμη; Τι κάνει αυτή; Τι λέει; Τίποτε. Γύρισε απ΄τ΄αλλο το πλευρό. Τι ζητάτε; Αυτές οι καταστροφές φέρνουνε κακοτυχιά. Είναι παλιά πράματα. Αλλοίμονο! Η υπομονετική πολιτική των κυβερνήσεων έχει δυο αποτελέσματα. Απαρνιέται τη δικαιοσύνη στην Ελλάδα, απαρνιέται τη συμπόνοια στην ανθρωπότητα. Βασιλιάδες. Μια λέξη θάσωνε το λαό αυτό. Και μια λέξη της η Ευρώπη τη λέει γρήγορα. Πέστε τη. Γιατί πράμα θάσαστε καλοί, αν όχι γι΄αυτό; Μα όχι. Σωπαίνουνε και θέλουνε βουβά νάναι όλα. Απαγορεύεται να μιλάς για την Κρήτη. Αυτό είναι το πρεπούμενο. Ενάντια σ΄ενανε μικρό λαό συνωμοτούνε έξη ή εφτά μεγάλες δυνάμεις. Ποια είναι η συνωμοσία αυτή; Η συνωμοσία της σιωπής. Μα τ΄αστροπελέκι δεν είναι βουβό. Τ΄ αστροπελέκι έρχεται από ψηλά, και, στη γλώσσα της πολιτικής, τ΄ αστροπελέκι το λένε επανάσταση ...»

Και στις 17 Φεβρουαρίου 1867 σε άλλη επιστολή του :

« ...Η επανάσταση δεν πέθανε. Της πήρανε τον κάμπο, μα κρατάει τα βουνά. Η επανάσταση ζει, βογκάει, κράζει βοήθεια. Γιατί επαναστάτησε η Κρήτη; Γιατί ο Θεός την έφτιασε ομορφότερη απ΄όλες τις χώρες του κόσμου, κι΄ οι τούρκοι πιό δύστυχη απ΄ όλες. Γιατί έχει καρπούς και γεννήματα και δεν έχει εμπόριο. Έχει πολιτείες χωρίς δρόμους, χωριά δίχως στράτες, λιμάνια χωρίς ταρσανάδες, ποτάμια δίχως γεφύρια, παιδιά δίχως σκολειά, έχει δικαιώματα χωρίς νόμους, έχει ήλιο και δε φωτίζεται, μέσα στης τουρκιάς το πηχτό σκοτάδι.Επαναστάτησε γιατί η Κρήτη είναι Ελλάδα κι΄ όχι Τουρκιά, γιατί στην Ελλάδα ο ξένος είναι μισητός, γιατί ο τύραννος άν είναι της ίδιας ράτσας είναι βδελυρός, αλλοιώς είναι φριχτός. Γιατί είναι αδύνατο να σταθεί στην πατρίδα του Ετέαρχου και του Μίνωα ένας αφέντης βαρβαρόφωνος. Γιατί και σύ Γαλλία θα επαναστατούσες.»

Είναι τόσο φιλελληνικός ο λόγος του Ουγκώ και τόσο υποστηρικτικός για τους αγώνες των Κρητών, που αντί επιλόγου θα παραθέσω τους στίχους που του αφιέρωσε ο Παλαμάς, το 1902, στα 100 χρόνια από τη γέννηση του : «σ' εσένα ο ύμνος, που έσπειρες και λόγοι ξαναβλάστησαν η Ωδή, το Δράμα, η Σάτιρα κ' η επική Καλλιόπη. Από βοριά προφητικού και αντάρτικου το φύσημα / τρέμουν ακόμα ολόγιομοι της Φαντασίας οι τόποι. Μα πρώτα απ' όλα ευλογητός και παινεμένος που έκραξες - Ω Μισολόγγι! Μπότσαρη! Κανάρη! Κρήτη! Ελλάδα! ...»

Σημείωση: Σύμφωνα με πρόσφατες μελέτες, ο Ανωγειανός δάσκαλος Εμμανουήλ Σκουλάς του Βασιλείου (Αναγνώστου), (1843-1866) είναι αυτός που έβαλε το πυρ στην πυριτιδαποθήκη της Ιεράς Μονής Αρκαδίου.



Βιβλιογραφία:

Βίκτωρος Ουγκώ, Στην εξορία, Εκδ. Ορίζοντες -Αθήνα 1954

Ιωάννα Διαμαντούρου, Η Κρητική Επανάσταση (1866-1869), Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Εκδοτική Αθηνών, τομ. ΙΓ2, (1977),σελ.253-277

Πηγή : ΑΝΩΓΗ.

   

Η ΑΝΤΙΓΟΝΗ ΜΙΛΑ ΚΡΗΤΙΚΑ!!

Η ΑΝΤΙΓΟΝΗ ΜΙΛΑ ΚΡΗΤΙΚΑ!!

Έρωντα ‘σαι αρματωμένος
Και για μάχη ορδινιασμένος.
Πάντα νικητής λογάσαι
δε δειλιάς και δε φοβάσαι.
Γέροντες μα και μικιούς,
θηλυκούς κι αρσενικούς
σκλάβους σου και δουλευτές σου
τσι ‘χεις βάλει στσι δουλειές σου.
Μπαίνεις, πόρτα δε χτυπάς
εις την κατοικιά τση νιας
και ξωμένεις στο λαιμό τζη
στ’ όμορφο το μάγουλό τζη.
781-- 790


Μικιός=μικρός, ξωμένω= διανυκτερεύω.

Φίλοι και συντοπίτες μου, προβάλετε να ιδείτε
Τη στράτα που πορεύγομαι να μεταδιγηθείτε.
Εδά το ύστερο ν-τως φως τ’ αμάθια μου θωρούνε
και ήλιο δεν θα ξαναϊδούν, στον Άδη με λαλούνε.
Ο ύπνος ο παντοτινός στον Άδη θα με βάλει
να κολυμπήσω αζωντανή στου Χάρου τ’ ακρογιάλι.
Νύφη δεν εστολίστηκα, δεν ήρθαν οι δικοί μου
να πούνε νυφοτράγουδα, να κάτσουν στην αυλή μου.
Σήμερα στεφανώνομαι, πέστε μου το παινάδι,
το Χάρο κάνω ταίρι μου και πεθερό τον Άδη.
806-816
Εδά=τώρα, λαλούνε=οδηγούν.

Ο Πολυχρόνης Στιβακτάκης είναι από τα ορεινά Βορίζα του νομού Ηρακλείου (μπορείτε να δείτε τον χάρτη της Κρήτης). Είναι φωτογράφος, ορειβάτης, παίζει μαντολίνο, κάνει και μαντινάδες. Ξέρει να πήζει τυρί, ξέρει να κάνει και ξινόχοντρο. Είναι homo universalis Cretensis. Η μεταγραφή της Αντιγόνης στο κρητικό ιδίωμα της κεντρικής Κρήτης (έχει τελειωμένο και τον Οιδίποδα Τύραννο) συνεχίζει την ωραία παράδοση του Γιώργη Ψυχουντάκη και του Παύλου Κοτανίδη που μεταγράφουν, αντίστοιχα, Όμηρο στα κρητικά και στα ποντιακά.

http://papastephanaki-hasomeri.blogspot.gr/2013/10/blog-post_6942.html
ΚΡΗΤΗ & ΑΠΑΝΤΑΧΟΥ ΚΡΗΤΕΣ

Το έθιμο του κλήδονα

Άρτεμις παπ 

Το έθιμο του κλήδονα
====================
Τα τελευταία χρόνια στις 24η του Ιούνη, αναβιώνει το έθιμο του Κλήδονα, ένα έθιμο που έχει
τις ρίζες του στους ειδωλολατρικούς χρόνους (μαντεία) αλλά έχει διαμορφωθεί από την
κρητική παράδοση. Θα ήταν ενδιαφέρον να αναφερθούμε σε κάποια στοιχεία του εθίμου, έτσι
όπως το κληρονομήσαμε.
Κατ΄ αρχήν η ονομασία κλήδονας προέρχεται από το αρχαίο ελληνικό ρήμα «κλήω» που
σημαίνει «καλώ κάποιον με ευχάριστους ήχους». Την παραμονή τ΄ Άϊ Γιαννιού στις 23 του
Ιούνη, οι κοπέλες του χωριού πάνε στην κεντρική βρύση του χωριού και γεμίζουν τη στάμνα
με το «αμίλητο νερό». Τη στάμνα τη μεταφέρουν δύο απάντρευτες Μαρίες, οι οποίες
πηγαίνοντας το «αμίλητο νερό» από τη Βρύση στην πλατεία του χωριού, δεν πρέπει να
γελάσουν ούτε να μιλήσουν σε κανένα. Οι χωριανοί που τις συναντούν προσπαθούν με
χωρατά και πειράγματα να ενοχλήσουν τις κοπέλες και να τις κάνουν να μιλήσουν η να
γελάσουν, αυτές όμως πρέπει να παραμείνουν σοβαρές. Την ίδια ώρα οι νεαροί του
Το Την ίδια ώρα οι νεαροί του χωριού μαζεύουν από τις νοικοκυρές τους «Μάηδες» και -μαζί
με «ράπες»- τους καίνε ανάβοντας φωτιές στα σταυροδρόμια κάθε γειτονιάς. Το πέρασμα
(τρις) πάνω από τις φωτιές των «Μάηδων» θεωρείται σημάδι καλοτυχίας και διωξίματος του
«κακού».
Η στάμνα του κλήδονα τοποθετείται στη μέση ενός κύκλου από μεγάλες πέτρες και από
λουλούδια, στην πλατεία του χωρίου και κάθε χωριανός περνά και αφήνει μέσα στη στάμνα
από ένα μικρό προσωπικό αντικείμενο (δακτυλίδι, κουμπί, κ.λπ.) το οποίο πλέον ονομάζεται
«ριζικάρι». Η στάμνα μένει εκεί όλη νύκτα «για να τη δει το φεγγάρι» και το έθιμο συνεχίζεται
το βράδυ της επόμενης μέρας.
Το βράδυ του Άϊ Γιαννιού, το χωριό μαζεύεται γύρω από τον κλήδονα και μια Μαρία με λεπτό
χέρι αναλαμβάνει να βγάζει από τη στάμνα ένα-ένα τα «ριζικάρια». Κάθε ριζικάρι που βγαίνει
συνοδεύεται και από μία μαντινάδα, η οποία απευθύνεται στον ιδιοκτήτη του που το έχει ρίξει
στον κλήδονα την προηγούμενη βραδιά.

Η ποντιακή διάλεκτος

Νικολέττα Χατζηανδρεου



Η ποντιακή διάλεκτος
==================


Η ποντιακή είναι μία από τις λίγες διαλέκτους του ελληνικού λαού που σχετίζονται τόσο άμεσα με την αρχαία ελληνική γλώσσα.




Με τη γεωγραφική της έννοια δεν υφίσταται πλέον, όμως ακόμη και τώρα, παρά το ότι πέρασε σχεδόν ένας αιώνας από τότε που ο Ποντιακός Ελληνισμός εκπατρίστηκε, εξακολουθεί να υπάρχει σε πολλές περιοχές τής Ελλάδας και κυρίως στη Μακεδονία όπου είναι εγκατεστημένοι αμιγείς ποντιακοί πληθυσμοί. Ο γλωσσολόγος Άνθιμος Παπαδόπουλος, προβλέπει ότι με το πέρασμα του χρόνου θα συμβεί η πλήρης γλωσσική αφομοίωσή της εξαιτίας της επίδρασης της νεοελληνικής γλώσσας και θα καταταγεί στην κατηγορία των νεκρών γλωσσών.


Η ποντιακή διάλεκτος προέρχεται από την αρχαία Ιωνική, λόγω κυρίως της καταγωγής των αποίκων του Πόντου από την Ιωνική Μίλητο. Οι επιδράσεις που δέχτηκε στο πέρασμα των 26 αιώνων ζωής, προέρχονται από την κοινή των Αλεξανδρινών χρόνων, και από τη μεσαιωνική κοινή του Βυζαντίου. Επηρεάστηκε επίσης από τους Γενουάτες και Βενετσιάνους της Τραπεζούντας, τους Πέρσες και τους Γεωργιανούς, καθώς φυσικά και από τους Τούρκους. Αξιοσημείωτο όμως είναι ότι, έγιναν προσμίξεις με ξένες λέξεις, οι οποίες ωστόσο δεν έμειναν αναφομοίωτες, αλλά εξελληνίστηκαν και εντάχθηκαν στο κλιτικό σύστημα της ελληνικής, συμμετέχοντας έτσι στην εξέλιξη της γλώσσας. Παράδειγμα το τουρκικό ρήμα aramak έγινε στα ποντιακά αραεύω (αναζητώ), κι έδωσε νέα παράγωγα, αράεμαν (αναζήτηση-ψάξιμο) και αραευτής (ερευνητής).



Μερικά από τα βασικότερα χαρακτηριστικά της γνωρίσματα είναι:



1. Η διατήρηση της προφοράς του ιωνικού η ως ε (νύφε αvτί νύφη, κλέφτες αντί κλέφτης, έτον αντί ήτο, κλπ.).

2. Η διατήρηση του ιωνικού σ, αντί του τ (κοσσάρα αντί κότα, σεύτελον αντί τεύτλον, κλπ.).

3. Η διατήρηση του ω (με έκπτωση σε ο) ακόμη και στις περιπτώσεις που η κοινή νεοελληνική το έχει μετατρέψει σε ου (ζωμίν αντί ζουμί, ρωθώνι αντί ρουθούνι, κωδώνι αντί κουδούνι κλπ.).

4. Η διατήρηση ασυνίζητων των φωνητικών συμπλεγμάτων -ια , -ιο (καρδία αντί καρδιά, παιδία αντί παιδιά, ποπαδία αντί παπαδιά, κλπ.).

5. Η διατήρηση του αναβιβασμού του τόνου στην κλητική (Νίκολα αντί Νικόλα, γάμπρε αντί γαμπρέ, κλπ.).

6. Η διατήρηση των θηλυκών επιθέτων σε -ος αντί σε -η ( η άλαλος αντί η άλαλη, η έμορφος αντί η όμορφη, κλπ.).

7. Η διατήρηση του αορίστου της προστακτικής σε -ου, αντί -ε (ποίσον-ποίησον αντί ποίησε, κόψον αντί κόψε, κλπ.).

8. Η διατήρηση της παθητικής κατάληξης -ουμαι (κοιμούμαι αντί κοιμάμαι, φανερούμαι αντί φανερώνομαι, κλπ.).

9. Η διατήρηση της κατάληξης της προστακτικής του παθητικού αορίστου -θετε (ιωνικά) αντί του -θητε (αττικά) (αγαπηθέτε αντί αγαπηθείτε, κοιμεθέτε αντί κοιμηθείτε, κλπ.).

10. Η διατήρηση του ιωνικού ουκί, αντί του αττικού ουχί, και η μετάπτωσή του, με αφαίρεση της πρώτης συλλαβής του ου ("κι θέλω" αντί "δεν θέλω", "κι τρώγω" αντί "δεν τρώω" κλπ.). Το αρνητικό μόριο "κι" διαστέλλει την ποντιακή διάλεκτο από όλες τις άλλες ελληνικές διαλέκτους που έχουν το μόριο δεν, προερχόμενο από το αρχαίο ουδέν. Οι Πόντιοι έχουν τη λέξη τιδέν (τίποτε, καθόλου), που προήλθε από το ουδέν. Οι προσωπικές αντωνυμίες που μπαίνουν ως αντικείμενα των ρημάτων, τοποθετούνται πάντα μετά από αυτά(λέγωσε αντί σου λέω, κρούωσε αντί σε χτυπώ, φιλώσε αντί σε φιλώ, κλπ.).



Δεν είναι επίσημη γλώσσα καμίας χώρας και δεν διδάσκεται. Παρ' όλα αυτά, πολλοί Σύλλογοι και οργανώσεις τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό, διατηρούν και μεταλαμπαδεύουν την Ποντιακή Διάλεκτο μέσω μαθημάτων, βιβλίων, συνεδρίων και άλλων δραστηριοτήτων. Η πιο συνηθισμένη μέθοδος διδασκαλίας σήμερα, είναι η προφορική.


Πηγή schooltime



Thessaloniki Arts and Culture http://www.thessalonikiartsandculture.gr/

http://www.thessalonikiartsandculture.gr/blog/epilegmena-arthra/i-pontiaki-dialektos#.U76uF_l_vQ2